جواب خودارزیابی صفحه ۱۹ علوم و فنون ادبی دهم

در این نوشته با جواب جواب خودارزیابی صفحه ۱۹ علوم و فنون ادبی دهم همراه شما هستیم.

جواب خودارزیابی صفحه ۱۹ علوم و فنون ادبی دهم

۱) مفهوم «متن» را با ذکر دو مثال توضیح دهید.

هرچیزی که ذهن مارا به پویایی درآورد،«متن» است. به بیان دیگر، هنگامی که از متن سخن می گوییم. خواست ما فقط نوشته های روی کاغذ نیست.صدایی که میشنویم، بویی که حس میکنیم، رویدادی که میبینیم،مزه ای که می چشیم. و چیزی که لمس می کنیم؛هر کدام، متن به شمار می آیند، اگر خوانده شوند به آن ها متن های شنیداری یا خوانداری می گوییم. در این کتاب مقصود ما از متن، آثار شعر نو فارسی است.

۲) یکی از آسان ترین و کاربردی ترین شیوه ها در بررسی و تحلیل متن چیست؟

یکی از آسان ترین و کاربردی ترین شیوه ها این است که متن از سه دیدگاه زبان، ادبیات و فکر؛ یعنی در سه قلمرو بررسی شود:

زبانی
ادبی
فکری

۳) با توجّه به قلمرو فکری، دیدگاه خود را دربارۀ محتوا و موضوع سرودۀ زیر بنویسید. آب را گل نکنیم؛

در فرودست انگار، کفتری می خورد آب

یا که در بیشۀ دور، سیر های پرَ می شوید

یا در آبادی، کوزه ای پُر می گردد.

آب را گل نکنیم؛

شاید این آب روان، می رود پای سپیداری، تا فرو شوید اندوه دلی؛

دست درویشی شاید، نانِ خشکیده فرو برده در آب … .

                                                                                    سهراب سپهری

جواب ۳) آب از سرچشمه روشن و زلال سرچشمه می گیرد و شاعر خطاب به همگان می گوید این آب زلال و پاک است ما این آب را گل آلود نکنیم زیرا ممکن است در پایین این رودخانه کبوتری در حال نوشیدن آب باشد شاید در پایین تر سیره ای پر های خود را در آب می شوید شاید در آبادی پایین رود یک نفر روستایی کوزه خود را از آب پر می کند تا آن را برای اهل خانه ببرد، با این اوصاف نباید آب را گل کنیم. زیرا ممکن است این آب سوال و در حال حرکت به سوی سپیداری می رود تا خود را به آن برساند. شاید این آب با تمام زلالی اش اندوه دلی را از بین می برد و بجای آن شادی و نشاط را جای گزین میکند. در پایین دست این آب شاید درویش و انسان فقیری تکه ای نان خشک درون آب فرو برده است، تا پس از نرم کردن آن، آن را بخورد.

شعر با تمام سادگی ای که در آن به چشم می خورد، دارای روح گسترده و جهان برتری است. در این شعر کوتاه شاعر از شهر گمشده و سرزمین آرمانی اش سخن می گوید. این جهان در نظر او یک روستا است.آب تمثیلی است برای تمام زندگانی، گل نشانه نادرستی و کجژی. اکنون شاعر در مقام یک مرشد به همه می گوید. ای مردم زندگی را با ارزش بپندارید و به آن ارج بگذارید، و با چیز های آلوده کننده و فاسد آن را آلوده نکنید. زیرا انسان وجود دارند که زندگی را دوست داشته و به این زندگی دل خوش هستند. شاعر ما را  به آشتی و صلح با طبیعت دعوت میکند.(ذهنی-شادی گرا-اختیار گرا-خوش بینی-فلسفی)

۴) در خوانش دقیق شعر زیر، به چه نکاتی باید توجّه کرد؟

نهنگی بچۀ خود را چه خوش گفت:             به دین ما حرام آمد کرانه

به موج آویز و از ساحل بپرهیز                   همه دریاست ما را آشیانه

                                                                                    اقبال لاهوری

۴) ۱- نگاهی کلی به متن از آغاز به انجام «برای کشف لحن» (که لحن شعر روایی-داستانی است.)

۲- یکباره خواندن تمام شعر بدون گسست.

۵) سرودۀ زیر را بخوانید و با توجّه به قلمرو ادبی، «کنایه، تشبیه، تشخیص، مَثَل و مراعات نظیر» را شناسایی کنید.

هر که زین گلشن،لبی خندان تر از گل بایدش        خاطری فارغ ز عالم چون توکّل بایدش

خُردهای از مال دنیا در بساط هر که هست          جبهۀ وا کرده ای پیوسته چون گُل بایدش

هرکه می خواهد که از سنجیده گفتاران شود         بر زبان، بند گرانی از تأمّل بایدش

صبر بر جور فلک کن تا برآیی رو سفید                 دانه چون در آسیا افتد تحمّل بایدش

قطرۀ آبی که دارد در نظر گوهر شدن                    از کنار ابر، تا دریا تنزّل بایدش

                                                                                           صائب تبریزی

۵) کنایه: جبهه واکرده: کنایه از گشاده رویی        

رو سفید شدن: کنایه: از عهده کاری خوب برامدن

تشبیه:چون گل     

تشخیص:  قطره آب/ گل       

مثل: دانه جون در آسیا افتد تحمل بایدش.

مراعات نظیر: آب، دریا، ابر، قطره /  گلشن،  گل

۶) با توجه به متن زیر، به پرسش ها پاسخ دهید.

شنیدم که خلیف های خوابی دید، بر آن جمله که پنداشتی که همۀ دندا نهای او بیرون افتادی به یک بار. بامداد، خوابگزاری را بخواند و پرسید که: تعبیر این خواب چیست؟

مُعبرِّ گفت: زندگانی امیر، دراز باد، همۀ اقَربای تو پیش از تو بمیرند، چنان که کس از تو باز نماند.

خلیفه گفت: این مرد را صد چوب بزنید؛ چرا بدین دردناکی سخن اندر روی من بگفت؟! چه اگر همۀ اقربای من پیش از من بمیرند، پس آن گاه، من که باشم؟! خوابگزاری دیگر بیاوردند. همین خواب با وی بگفت.

خوابگزار گفت: بدین خواب که امیر گفت، دلیل کند که خداوند، دراز زندگان یتر از همۀ اقربای خویش بوَد.

خلیفه گفت: تعبیر از آن بیرون نشد (سخن همان است)؛ امّا از عبارت تا عبارت، بسیار فرق است؛ این مرد را صد دینار بدهید.

                                                                                            قابوس نامه

الف) دو ویژگی زبانی را استخراج کنید.

۶) الف) کاربرد دستوری: «ی» استمرار به جای «می» در اول / پنداشتی: می پنداشت.

*  جمله کوتاه و قابل فهم

*  به کارگیری اندر روی به جای رو در رو

ب) چه عاملی سبب شد خلیفه، رفتاری متفاوت با دو خوابگزار داشته باشد؟

ب) تفاوت در شیوه گفتار و رعایت بلاغت کلام و توجه به حال مخاطب و موقعیت سخن است.

۷) حکایت زیر را بخوانید و آن را از دید قلمرو ادبی و فکری، بررسی کنید.

روزی شخصی پیش بهلول، ب یادبی نمود. بهلول او را ملامت کرد که چرا شرط ادب به جا نیاوردی؟

او گفت: چه کنم؟ آب و گِل مرا چنین سرشت هاند.

گفت: آب و گلِ تو را نیکو سرشت هاند، امّا لگد کم خورد هاست!

                                                                                    لطایف الطوّایف

۷) قلمرو ادبی: شبکه معنایی میان «آب، گل، سرشتن »

تضاد: آب و گل

بهره گیری از تمثیل: آب و گل تو را نیکو می داشته اند اما لگد کم خورده است برای بیان مفهوم:تربیت صحیح نشدن.

قلمرو فکری: در این حکایت نگرش تعلیمی حاکم است و نویسنده برای بیان مقصود خود «تربیت صحیح» نکته ای را یادآور می شود که خداوند اصل و سرشت نیکو به انسان می دهد، منتها باید آن را خوب پرورش داد.          (مفهوم را نویسنده به چاشنی طنز آمیخته است.)