در این نوشته با جواب کارگاه متن پژوهی درس 10 فارسی یازدهم همراه شما هستیم.
جواب کارگاه متن پژوهی درس 10 فارسی یازدهم
قلمرو زبانی
1- معادل معنایی واژه‌های زیر را از متن درس بیابید.
– زنگ: جرس
– کوچ: رحیل
– واجب گردانیدن: فرض
2- در مصراع زیر «جولان» چه معنایی دارد؟
زان جا به جولان تا خط لبنان برانیم
تاخت و تاز
3- نقش واژه‌های مشخص شده را تعیین کنید.
گاه سفر آمد برادر، ره دراز است
پروا مکن، بشتاب، همّت چاره‌ساز است
6 جمله – (گاه سفرآمد – برادر – ره دراز است – پروا مکن – بشتاب – همّت چاره ساز است)
4- سه واژۀ مهم املایی از متن درس بیابید و معادل معنایی آنها را بنویسید.
خاره: سنگ خارا، سنگ – رحیل: از جایی به جایی دیگر رفتن، کوچ کردن، سفر کردن – جرس: زنگ / راهْوار: آنچه با شتاب اما نرم و روان حرکت می‌کند؛ خوش حرکت و تند رو (صفت جانشین اسم = اسب راهوار / اسب تندرو) / قِبطیان: جِ قبطی، منسوب به قِبط، قوم فرعون، سکنۀ قدیم کشور مصر، ساکنین اولیه درّۀ نیل – هامون: دشت – فرض: واجب گردانیدن – عَلَم: پرچم
قلمرو ادبی
1- از متن درس برای هر یک از آرایه‌های ادبی زیر، نمونه‌ای بیابید و بنویسید.
– جناس همسان (تام): جولان / جولان
– جناس ناهمسان (ناقص): برگ بر / خار – خاره / باره – خاره / رُفت – رَفت / تنگ – ننگ / کُشت – پُشت
2- مفهوم کنایه‌های زیر را بنویسید.
– برگ سفر بر باره بستن: حرکت کردن
– عَلمَ بر دوش گرفتن: فرماندهی سپاه را بر عهده گرفتن، آمادۀ حرکت و مبارزه شدن.
قلمرو فکری
1- در بیت زیر، منظور شاعر از فرعونیان و قبطیان و موسی (ع) چیست؟
وادی پر از فرعونیان و قبطیان است
موسی جلودار است و نیل‌اندر میان است
به ترتیب: اسرائیلیان (صهیونیست‌ها) – حامیان اسرائیل – امام خمینی
2- معنی و مفهوم بیت پنجم را به نثر روان بنویسید.
زمان سفرفرا رسید و باید حرکت کنیم و باید تا وادی اَیْمَن (سرزمین فلسطین) که مقدس و شایستۀ زیارت است، پیش برویم.
مفهوم کلّی: حرکت و پیشروی به سوی سرزمین فلسطین.
3- آیا می‌توان شعر بانگ جرس را نوعی حماسه دانست؟ چرا؟
بله – زیرا زمینه‌های حماسی در آن دیده می‌شود. [1- داستانی: ذکر حوادث و کشمکش‌ها 2- قهرمانی: قیام مردمی به رهبری امام خمینی / 3- ملی: اعتقاد به آرمان‌ها و ارزش‌های دینی / 4- خرق عادت: گذشتن از نیل]
4- مقصود از مصراع «پا در رکاب راهوار خویش دارند» چیست؟
آمادۀ حرکت و هجوم هستند.
5- در مصراع «تخت و نگین از دست اهریمن بگیریم» منظور شاعر از تخت و نگین و اهریمن چیست؟
به ترتیب: سرزمین فلسطین- اسرائیل
ای کعبه به داغ ماتمت، نیلی پوش
وز تشنگیات، فرات در جوش و خروش
جز تو که فرات، رَشحه‌ای از یَمِ توست
دریا نشنیدم که کِشَد مَشک به دوش
محمّدعلی مجاهدی (پروانه)
قلمرو زبانی: بیت اوّل: 3جمله / ای: حرف ندا / منادای محذوف [حضرت عباس] / حذف فعل [است] به قرینۀ معنایی در پایان مصراع‌ها – کعبه: نهاد/ داغ ماتمت: ترکیب اضافی (گروه متممی) / نیلی پوش: مسند / نیلی: به رنگ نیل، کبود / تشنگیات: ترکیب اضافی (متمم) – اهمیت املایی از نظر رسم الخطی / فرات: نهاد/ جوش و خروش: متمم اسنادی (متمم جانشین مسند)
بیت دوم: جز: حرف اضافه / تو (حضرت عباس): متمم/ فرات: نهاد رَشحه: قطره، چکّه (مسند) / یَم: دریا رشحه‌ای از یم تو: گروه مسندی / یم تو: ترکیب اضافی / از یمِ تو: متمم اسنادی (متمم جانشین مسند) [از] : حذف حرف اضافه به قرینه / دریا: متمم/ نشنیدم: ماضی ساده / مصراع دوم: مفعولِ فعلِ «نشنیدم»/ مصراع دوم: جملۀ مرکب: [دریا نشنیدم: پایه / که: پیوند وابسته‌ساز / کشد مشک به دوش: جملۀ پیرو] کشد (بکشد): مضارع التزامی/ مَشک: انبان، خیک، کیسه‌ای از پوست گوسفند (مفعول)
قلمرو ادبی: قالب شعر: رباعی (رعایت قافیه‌ها در مصراع‌های اوّل، دوم و چهارم – شروع شعر با هجای بلند (ـِ ی) / بیت اوّل: حُسن تعلیل/ کعبه: استعاره و تشخیص/ فرات: استعاره و تشخیص/ واج‌آرایی: ش/ بیت دوم: تو: مشبه – یم: مشبه به / رشحه و دریا: تضاد / فرات: مشبه – رشحه: مشبه به / یَم: استعاره از معرفت وجودی حضرت عباس (ع) / واج آرایی: ش
قلمرو فکری: بیت اول: (ای حضرت عباس(ع)) کعبه و حتی جهان اسلام در سوگ عروج عاشقانۀ تو در غم و ماتم است. / (اشاره به معرفت و جان فشانی حضرت عباس (ع) دارد.)
بیت دوم: تو (حضرت عباس) دریایی، و فرات، قطره‌ای است – تاکنون دریای غیر از وجود تو، قابلیت حملِ مَشک آب (برای دوست خود) ندارد.
ارتباط معنایی با:
یک باره جامه در خم گردون به نیل زد
چون این خبر به عیسی گردون نشین رسید