جواب کارگاه متن پژوهی درس ۶ فارسی یازدهم❤️صفحه ۵۴ و ۵۵

در این نوشته با جواب کارگاه متن پژوهی درس ۶ فارسی یازدهم همراه شما هستیم.

جواب کارگاه متن پژوهی درس ۶ فارسی یازدهم

قلمرو زبانی

۱- معنای واژه‌های مشخّص شده را بنویسید.

جهد برتوست و بر خدا توفیق

زانکه توفیق و جهد هست رفیق

جهاد: تلاش و کوشش
توفیق: سازگار گردانیدن

خنیده به گیتی به مهر و وفا

ز اهریمنی دور و دور از جفا

فردوسی

خنیده: مشهور، بلند آوازه، معروف

۲- سال گذشته خواندیم که در شیوهٔ بلاغی، جای اجزای کلام در جمله، تغییر می‌کند، امّا در متن آموزشی، مطابق با شیوهٔ عادی و نوشتارِ معیار، نهاد در آغاز جمله و فعل در پایان آن قرار می‌گیرد.
– اکنون اجزای بیت زیر را مطابق زبان معیار مرتّب کنید.

گفتند به اتّفاق یک سر

کز کعبه گشاده گردد این در

گفتند: فعل نهاد
که: حرف نهاد
این در از کعبه گشاده می‌گردد: مفعول
نکته: مصراع دوم مفعول مصراع اوّل واقع شده است؛ در عین حال خود یک جمله است که می‌توان ارکان آن را به ترتیب زیر مشخّص کرد:
که: حرف ربط
این در: نهاد
کعبه: متمم
گشاده: مسند
می‌گردد: فعل اسنادی

۳- در بیت‌های زیر، نقش «ـَ م» را بررسی کنید.
الف)

دریاب که مبتلای عشقم

آزاد کن از بلای عشقم

عشقم: هستم (فعل)
عشقم: من را (مفعول)

ب)

پروردۀ عشق شد سرشتم

جز عشق مباد سرنوشتم

سرشتم: سرشت من (مضاف الیه)
سرنوشتم: سرنوشت من (مضاف الیه)

قلمرو ادبی

۱- شاعران، در سرودن منظومه‌های داستانی، غالباً از قالب «مثنوی» بهره می‌گیرند؛ مهم‌ترین دلیل آن را بنویسید.

قالب مثنوی به این دلیل که هر بیت آن قافیه‌ی جداگانه و مستقل داردف به شاعر این امکان را می‌دهد که تا آنجا که می‌خواهد، شعر بسُراید؛ اما دیگر قالب‌ها به دلیل محدودیت قافیه این امکان را ندارند؛ به همین دلیل قالب مثنوی برای سرودن داستان‌ها و منظومه‌های بلند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲- هر یک از بیت‌های زیر را از نظر کاربرد آرایه‌های ادبی بررسی کنید.

چون رایت عشق آن جهان گیر

شد چون مه لیلی آسمان گیر

تشبیه: عشق به رایت/ رایت عشق به مه لیلی/ لیلی به ماه – کنایه: آسمانگیر شدن کنایه از مشهور شدن – استعاره: جهانگیر از مجنون

برداشته دل ز کار او، بخت

درماند پدر به کار او سخت

کنایه: دل از کاری برداشتن کنایه از قطع امید کردن – تکرار: کار/ او – جناس ناهمسان (ناقص اختلافی): بخت و سخت/ تشخیص: دل برداشتن بخت

۳- در بیت زیر، شاعر، چگونه از تشبیه برای خلق کنایه بهره گرفته است؟

آمد سوی کعبه، سینه پرجوش

چون کعبه نهاد حلقه در گوش

کنایه: دل از کاری برداشتن کنایه از قطع امید کردن – تکرار: کار/ او – جناس ناهمسان (ناقص اختلافی): بخت و سخت / تشخیص: دل برداشتن بخت

قلمرو فکری

۱- معنی و مفهوم بیت زیر را به نثر روان بنویسید.

حاجت گهِ جملهٔ جهان اوست

محراب زمین و آسمان اوست

خداوند برطرف کننده‌ی حاجات و نیاز همه‌ی مردم و معبود و معشوق همه‌ی مخلوقات است.

بیت ۱۷ ←← وفاداری و ثابت قدم بودن در عشق
بیت ۲۰ ←←  اوج ایثار، فداکاری و از جان گذشتگی

۳- بر مبنای درس و با توجّه به بیت‌های زیر، تحلیلی از سیر فکری پدر مجنون ارائه دهید.

عشق بازی، کار بیکاران بُوَد

عاقلش با کار بیکاران چه کار؟

نعمت الله ولی

از سر تعمیر دل بگذر که معماران عشق

روز اوّل، رنگ این ویرانه، ویران ریختند

پدر مجنون «عشق» را یک کار بیهوده و باطل می‌داند و هیچ اعتقادی به عاشقی ندارد. او معتقد است عشق یک «بلا و بیماری» است که انسان‌ها را گرفتار خود کرده و باید برای رهایی از این گرفتاری از خدا کمک خواست؛ البته کسی که عاشق نیست، عشق و عاشقی را نخواهد فهمید، همچنان که پدر، حال و روز مجنون را نمی‌فهمید. کسی که غرق در عشق باشد، دیگر آسایش برای او معنایی ندارد؛ اما پدر که اعتقادی به عشق نداشت آسایش را در دوری از عشق می‌دید.

۴- مفهوم بیت زیر را با نگرشِ خویشانِ مجنون و چاره‌سازی آن‌ها مقایسه کنید.

یک بار هم ای عشقِ من از عقل میندیش

بگذار که دل حل بکند مسئله‌ها را

محمّدعلی بهمنی

راه حلی که خویشان مجنون به پدرش ارائه دادند، کمک خواستن از خدا و دعا به درگاه او بود؛ اما در این شعر، شاعر راه‌حل مشکلات و مسائل را به دل که سرچشمه‌ی عشق است، واگذار نموده است.