در این نوشته با جواب کارگاه متن پژوهی درس 9 فارسی یازدهم همراه شما هستیم.
جواب کارگاه متن پژوهی درس 9 فارسی یازدهم
قلمرو زبانی
1- مترادف هر واژه را بنویسید.
مفاتیح: کلیدها
مستقر: پایدار، استقرار یافته
متمکّن: ثروتمند، توانگر
2- از متن درس، چهار ترکیب وصفی که اهمّیت املایی دارند، بیابید و بنویسید.
قصه‌های اصیل – انعطاف جادوگرانه – ذوق ادبی – بحران‌های عصبی
3- نمونه‌ای از کاربرد نقش تبعی «بَدَل»، در متن مشخص کنید.
او و مادر، هر دو آن قصه‌های شیرین را از مادربزرگشان به یاد داشتند.
4- در بند دوم درس، در کدام جمله‌ها، «مفعول» دیده می‌شود؟ «نهاد» این جمله‌ها را مشخّص کنید.
با این حال، او (نهاد) نیز مانند مادرم توکّلی (مفعول) داشت که (نهاد: محذوف) به او مقاومت (مفعول) و استحکام اراده می‌بخشید. از بحران‌های عصبی، که امروز رایج است و تحفۀ برخورد فرهنگ شرق با غرب است، در آن زمان خبری نبود. هر عصب و فکر به منبع بی‌شائبۀ ایمان وصل بود که (نهاد: محذوف) خوب و بد (مفعول) را به عنوان مشیت الهی می‌پذیرفت. به این زندگیِ گذرا آن قدرها دل نمی‌‌بست که (نهاد: محذوف) پیشامد ناگوار (مفعول) را فاجعه‌ای بینگارد و در نظرش اگر یک روی زندگی زشت می‌شد، روی دیگری بود که بشود به آن پناه برد.
قلمرو ادبی
1- کدام عبارت درس، به ویژگی سهلِ ممتنع بودنِ سبک سعدی اشاره دارد؟
این تنها خصوصیت سعدی است که سخنش به همه شبیه باشد و به هیچ‌کس شبیه نباشد. در زبان فارسی، اَحَدی نتوانسته مانند او حرف بزند و در عین حال، نظیر حرف زدن او را هر روز در هر کوچه و بازار می‌شنویم.
به بیت زیر از سعدی توجّه کنید:
هرگز وجود حاضرِ غایب شنیده‌ای؟
من در میان جمع و دلم جای دیگر است
همان طور که می‌بینید واژه‌های «حاضر» و «غایب»، هم زمان، به پدیده‌ای واحد نسبت داده شده‌اند و به بیان دیگر، غایب، صفت حاضر، واقع شده است.
به نظر شما چنین امری ممکن است؟
انسانی که حاضر است، نمی‌تواند غایب باشد؛ چون این دو صفت، متناقض‌اند؛ یعنی جمع شدن آنها باهم ناممکن است؛ چون هر یک، وجود دیگری را نقض می‌کند؛ با این حال، شاعر چنان آن دو را هنرمندانه، در کلام خود به کار برده است که زیبا، اقناع کننده و پذیرفتنی می‌نماید. به این گونه کاربرد مفاهیمِ متضاد، آرایهٔ «متناقض نما» (پارادوکس) می‌گویند.
2- آرایهٔ متناقض نما را در دو سرودۀ «قیصر امین پور» بیابید.
الف)
کنار نام تو لنگر گرفت کشتی عشق
بیا که یاد تو آرامشی است طوفانی
تناقض در عبارت «آرامشی است طوفانی» به کار رفته است؛ زیرا چیزی که آرامش‌بخش باشد، نمی‌تواند طوفانی باشد و برعکس؛ اما این دو صفت مخالف هم، هم‌زمان به امام زمان (عج) نسبت داده شده است.
ب)
بارها از تو گفته‌ام از تو
بارها از تو، بارها با تو
ای حقیقی‌ترین مجاز، ای عشق!
ای همه استعاره‌ها با تو
تناقض در عبارت «ای حقیقی‌ترین مجاز» به کار رفته است؛ زیرا چیزی که «حقیقت» باشد نمی‌تواند «مجاز» باشد و اگر «مجاز» باشد، نمی‌تواند «حقیقت» باشد؛ اما هر دو صفت هم‌زمان و با هم به یک چیز واحد یعنی عشق نسبت داده شده است.
قلمرو فکری
1- نویسنده برای قصّه‌های ایرانی چه ویژگی‌هایی را بر می‌شمارد؟ قصه‌هایی پررنگ و نگار و پرّان و نرم
2- معنی و مفهوم جمله‌های زیر را بنویسید.
– سراچۀ ذهنم آماس می‌کرد. بر وسعت آگاهی‌ام افزوده می‌شد.
– از فرط هیجان لُکّه می‌دویدم. به سبب هیجان زیاد بالا و پایین می‌پریدم و یورتمه می‌رفتم (نشان از شادی بسیار).
3- درک و دریافت خود را از عبارت زیر بنویسید.
هر عصب و فکر به منبع بی‌شائبۀ ایمان وصل بود که خوب و بد را به عنوان مشیّت الهی می‌پذیرفت.
یعنی مردم گذشته به دلیل ایمان قوی که به خدا داشتند، هر اتفاقی را – چه خوب و چه بد – به عنوان تقدیر و سرنوشت الهی می‌پذیرفتند و زندگی را بر خود سخت نمی‌گرفتند و زیاد به آن دل نمی‌بستند.
4- دربارۀ ارتباط بیت پایانی و متن درس توضیح دهید.
مفهوم بیت پایانی بر این نکته تأکید دارد که گاهی شرایط انسان را وادار به انجام کاری می‌کند که دلخواه خود او نیست. نویسنده نیز می‌گوید اگر من نیز علی‌رغم نداشتن مربّی کارآزموده و بی‌تجربگی، جسارت کردم و دست به نوشتن و تقلید از سبک سعدی زدم و در این راه اشتباهاتی داشتم، بر من خُرده نگیرید؛ زیرا از پیش شرایط برای من مهّیا شده بود و سرخود چیزهایی آموخته بودم.