جواب کارگاه متن پژوهی صفحه ۱۴ و ۱۵ فارسی یازدهم

در این نوشته با جواب کارگاه متن پژوهی صفحه ۱۴ و ۱۵ فارسی یازدهم همراه شما هستیم.

جواب کارگاه متن پژوهی صفحه ۱۴ و ۱۵ فارسی یازدهم

جواب قلمرو زبانی صفحه ۱۴ فارسی یازدهم

۱) معنای واژه های مشخّص شده را بنویسید.

معیار دوستانِ دغل روز حاجت است          قرضی به رسم تجربها ز دوستان طلب    صائب

صـورتِ بـی صـورتِ بـی حـدّ غیب           ز آینۀ دل تافت بر موسی ز جیب          مولوی

فخری که از وسیلت دون همّتی رسد          گر نام و ننگ داری، ا ز آن فخر، عار دار   اوحدی

دغل: تغییر دادن چیزی برای گمراه کردن خریدار/مکروحیله ناراستی

جیب: گریبان و جمع آن جیوب.

دون همتی: عبارت است از کمی همت وتلاش از طلب کار های بزرگ وعالی وقناعت نمودن به امور پست وناچیز واین صفت نتیجه ضعف نفس وکم دلی است وضد آن علو همت وطبع است.

۲) واژه «دیگر» امروزه «غالباً» به عنوان صفت مبهم، در جایگاه وابستۀ پسین به کار می رود؛ مانند «بهارِ دیگر، از راه رسید» درمتون کهن، گاه، این صفت مبهم، در جایگاه وابستۀ پیشین قرار می گرفته است؛ مثال: «دیگر روز، برای تفرّج به بوستان رفت.»

نمونه ای از این شیوۀ کاربرد صفت مبهم را در متن درس بیابید.

دگر روز باز اتفاق اوفتاد          که روزی رسان قوت روزش بداد

۳) معانی فعل «شد» را در سروده زیر بررسی کنید.

گریه شام و سَحَر، شُکر که ضایع نگشت         قطره بـاران ما گوهر یکـدانـه شد

منـزل حافـظ کنـون بـارگه پادشاسـت          دل برِدلدار رفت، جان برِجانانه شد    حافظ

دربیت اول «شد» به معنی ازحالی به حالی درآمدن وفعلی اسنادی است ودر بیت دوم «جان بر جانانه شد» در ترکیبی کنایی به کار رفته است و خود به تنهایی به معنای «رفت» فعلی ناگذر است و اسنادی نیست.

۴) معنای برخی واژه ها تنها در جمله یا زنجیرۀ سخن قابل درک است.

با استفاده از شیوه های زیر، به معنای هر یک از واژه های مشخّص شده، دقیق تر می توان پی برد:

الف) قرار گرفتن واژه در جمله:

ماه، طولانی بود.                                   ماه، تابناک بود.

ب) توجّه به رابطه های معنایی (ترادف، تضاد، تضمّن و تناسب(

سیر و بیزار  ←  ترادف                              سیر و گرسنه  ←  تضاد

سیر و پیاز  ←  تناسب                             سیر و گیاه  ←  تضمّن

اکنون برای دریافت معانی واژه های «دست» و «تند» به کمک دو روش بالا، چند جمله مناسب بنویسید.

دست:

دست، عضوی از اعضاست. (اسم)

به دلیل تغییرات جوی، بسیاری از محصولات، از دست دادند. (گروه فعلی)

دست راست جاده،به گل هایی آراسته شده بود. (به معنی جهت وسو)

دست بالای دست بسیار است. (مجاز از قدرت) و …

تند:

غذاهای هندی بسیار تند است.

آهو بسیار تند می دود.

جواب قلمرو ادبی صفحه ۱۴ فارسی یازدهم

۱) از متن درس، دو کنایه بیابید و مفهوم آنها را بنویسید.

که سعی ات بود در ترازوی خویش     کنایه از میزان تلاش انسان جهت کسب

روزی دستم بگیر :  یاری گر من باش

۲) در بیت زیر، شاعر، چگونه آرایه جناس همسان (تام) را پدید آورده است؟

با زمانی دیگر انداز ای که پندم می دهی           کاین زمانم گوشب ر چنگ است و دل در چنگ نیست

                                                                                                      سعدی

چنگ (ساز موسیقی) ، چنگ (پنجه)

۳) ارکان تشبیه را در مصراع دومِ بیت دوازدهم مشخّص کنید.

در مصراع نخست: «تو» : مشبه   / «شیر» : مشبه به  / چو : ادات تشبیه  / از تو ماند : وجه شبه

و در مصراع دوم : «تو» : مشبه   / «روباه» : مشبه به   / چو : ادات تشبیه  / به وامانده سیر : وجه شبه

۴) در این سروده «شیر» و «روباه» نماد چه کسانی هستند؟

روباه نماد انسان های دون همت که همواره وابسته دیگران است و از دست رنج دیگران می خورد و عمر می گذارند.

و شیر نماد انسان های قدرتمند و بلند همت می باشد.

جواب قلمرو فکری صفحه ۱۴ فارسی یازدهم

۱) معنی و مفهوم بیت شانزدهم را به نثر روان بنویسید.

انسان های خردمند اهل بخششند و افراد نادان ،به امور پست و ناچیز اکتفا می کنند.

۲) درک و دریافت خود را از بیت زیر بنویسید.

یقین، مرد را دیده، بیننده کرد شد و تکیه بر آفریننده کرد

یقین موجب شد که دیده مرد،واقع بین شود وبه این باور رسید که اگر به خداوند تکیه کند بدون تلاش وهمت خویش،می تواند روزی خود را دریافت کند.

۳) برای مفهوم هریک از سروده های زیر، بیتی مناسب از متن درس بیابید.

رزق هرچند بی گمان برسد           شرط عقل است جُستن از درها   «سعدی»

برو شیر درنده باش ای پسر           مینداز خود را چو روباه شل

سحر دیدم درخت ارغوانی          کشیده سر به بام خسته جانی

به گوش ارغوان آهسته گفتم:          بهارت خوش که فکر دیگرانی      «فریدون مشیری»

کسی نیک بیند به هر دو سرای         که نیکی رساند در ترازوی خویش

خدا را بر آن بنده بخشایش است          که خلق از وجودش در آسایش است

چه در کار و چه در کار آزمودن      نباید جز به خود، محتاج بودن    «پروین اعتصامی»

بخور تا توانی به بازوی خویش      که سعیت بود در ترازوی خویش

۴) درباره ارتباط معنایی متن درس و مَثَل «از تو حرکت، از خدا برکت» توضیح دهید.

این ضرب المثل در جایی کاربرد دارد که فردی همه چیز را به خدا واگذار کرده و کاری برای رسیدن به هدف نمی کند.از تو حرکت یعنی این که نخواب وچشم به آسمان ندوز و «از خدابرکت» یعنی اینکه همه چیز دست خداست لذا برای موفقیت خود و برکت یافتن تلاش کن.

خداوند متعال رزاق است و تمامی موجودات زنده بر سفره لطف و برکت او حضور دارند، اما جهان هستی بر این پایه استوار است که هرکسی به مقدار تلاش و تکاپوی خود و استفاده از نیروهای خدادادی همانند عقل، استعداد، فعالیت بدنی و … روزی خود را بدست می آورد و این رزق نیز با اراده خداوند و خواست او فراهم می شود.

معنای آیه ۱۰۰ از سوره نساء به این ضرب المثل اشاره دارد.