در این نوشته با سوالات متن درس یازدهم تاریخ یازدهم انسانی با جواب همراه شما یازدهمی های رشته انسانی هستیم در ادامه مطلب می توانید جزوه پرسش و پاسخ درس یازدهم تاریخ 2 رشته انسانی را مشاهده کنید.

سوالات متن درس یازدهم تاریخ یازدهم انسانی

حکومت، جامعه و اقتصاد در عصر مغول – تیموری

1- مغولان چه کسانی بودند؟

مغول ها، دسته هایی از قبایل زردپوست بودند که در پی اقدامات سیاسی، نظامی و حقوقی چنگیز (تموچین) متحد و قدرتمند شدند.

۲- چرا مغولان برای تأمین معاش خود به جنگ و هجوم به سرزمین های دیگر روی آوردند؟

شرایط نامساعد طبیعی پاسخ گوی نیازهای اقتصادی آنها نبود.

۳- چرا هجوم مغولان به سرزمین ایران، فاقد ماهیت فکری و فرهنگی بود و نتایج زیانباری در پی داشت؟

بیشتر اقوامی که زیر فرمان چنگیز بودند از نظر فرهنگی و تمدنی دارای پشینه مهمی نبودند و به شهر و شهرنشینی نیز توجهی نداشتند.

۴- مراحل حملات مغول به ایران را بیان نمایید؟

1- موج اول حمله مغول به ایران شش سال به طول انجامید (۶۱۶ – ۶۲۲ ق)

۲- حدود سی سال بعد، موج دیگری از حملات مغول ها به فرماندهی هولاکوخان، نوه چنگیزخان. سراسر ایران را فراگرفت و به تأسیس حکومت ایلخانان انجامید(۶۵۴ ق).

۵- در چه شرایط مغولان به ایران حمله کردند؟

اختلاف سیاسی و درگیری حکومت خوارزمشاهی با خلافت عباسی، از یک سو موجب تفرقه و تضعیف قدرت جهان اسلام شد و از سوی سبب گردید که سلطان محمد خوارزمشاه از تهدیدات قدرت نوظهور مغولها غافل بماند.

۶- بهانه چنگیزخان برای حمله به ایران چه بود؟

چنگیزخان مغول به بهانه کشتار بازرگانان اعزامی خود در شهر مرزی آترار، فرمان هجوم به ایران را صادر کرد.

۷- نتایج حمله مغول به ایران را بنویسید؟

این هجوم با کشتار جمعیت، ویرانی شهرها، اسارت صنعتگران و هنرمندان، مهاجرت مردم، زوال اقتصاد کشاورزی و تعطیلی مراکز علمی و آموزشی در بخش وسیعی از مناطق شمال شرقی ایران همراه بود و باعث نابسامانی آن مناطق تا سالها شد.

۸- ایلخان به معنی چیست و ایلخانان به چه حکومتی گفته می شود؟ 

ایلخان به معنی «خان تابع» است و حکومت ایلخانی یا ایلخانان به حکومتی گفته می شود که پس از تسلط مغولان بر ایران به دست هولاکوخان نوه چنگیزخان تشکیل شد.

۹- هلاکو در زمان کدام فرمانروای مغولان و با چه اهدافی به ایران حمله کرد؟

در زمان فرمانروایی برادرش منگوقاآن، به منظور نظم بخشیدن به قلمرو متصرفی مغول و گسترش فتوحات در غرب آسیا، به ایران لشکر کشی کرد (۶۵۰ ق).

۱۰- نتایج حمله هلاکو به ایران را بنویسید؟

هولاکو، نخست قدرت اسماعیلیان را با گشودن قلعه های مستحکم آنان از بین برد؛ سپس با تسخیر بغداد و کشتن خلیفه عباسی به حکومت خاندان بنی عباس پایان داد (۶۵۶ ق) و حکومت ایلخانان را پایه گذاری کرد.

همچنین ببینید: سوالات متن جامعه شناسی یازدهم

۱۱- مغولان در کدام نبرد در مقابل مملوکان مصر شکست خوردند؟

در عین جالوت از سپاه حکومت مملوکان مصر شکست خوردند.

۱۲- دوره حاکمیت در ایران را نام ببرید؟

دوره حاکمیت آنها را می توان به دوره نامسلمانی و دوره مسلمانی تقسیم کرد.

۱۳- ویژگی های دوره نامسلمانی ایلخان را توضیح دهید.

در دوره نامسلمانی مغول، بزرگان ایرانی برای مهار خشونت و رفتارهای خودسرانه فاتحان مغول، تلاش های بسیاری کردند. دیوان سالاران، فلاسفه، شعرا، فقها و در رأس آنان کسانی چون خواجه نصیرالدین توسی، شمس الدین محمد جوینی و برادرش عطاملک جوینی کوشیدند تا مغول ها را با فرهنگ ایرانی و آداب کشورداری آشنا کنند و زمینه مسلمان شدن این قوم غالب را فراهم آورند.

۱۴- ویژگی های دوره مسلمانی ایلخانان را توضیح دهید.

هرچند اولین ایلخان مسلمان احمد تکودار بود که بعد از آباقا به حکومت رسید، اما دوره مسلمانی مغول ها در ایران از زمان غازان شروع شد. با مسلمان شدن غازان (۶۹۴ ق) اسلام دین رسمی اعلام شد و در پرتو تلاش های رشیدالدین فضل الله همدانی، وزیر کاردان ایلخانان، اصلاحات گسترد های در عرصه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حقوقی انجام گرفت.

سرزمین ایران که با نابودی خلافت عباسی و تشکیل حکومت ایلخانی به لحاظ جغرافیایی و سیاسی وضعیت منسجم تری یافته بود، در عهد سلطنت غازان به استقلال و اقتدار بیشتری رسید. الجایتو جانشین غازان و پسرش ابوسعید نیز مسلمان بودند. مرگ ابوسعید، آخرین ایلخان مغول (۷۳۶ ق)، آغازگر چهار دهه تشتت سیاسی و نابسامانی نسبی در اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران بود که تا زمان قدرت گیری تیمور ادامه یافت.

۱۵- آخرین ایلخان مغولان که بود؟ 

ابوسعید

۱۶- اوضاع حکومت ایلخانان پس از مرگ ابوسعید را توضیح دهید؟

در این دوره خان زادگانی از خاندان چنگیز بر سر کسب قدرت رقابت و درگیری داشتند و سپس چند خاندان حکومتی در مناطق مختلف ایران به وجود آمدند. حکومت شیعه مذهب سربداران و سلسله های آل جلایر و آل مظفر از جمله آنها بودند.

۱۷-اوضاع ماوراء النهر همزمان با قدرت گیری تیمور چگونه بود؟ 

تقریبا همزمان با زوال حکومت ایلخانان در ایران، حاکمان مغولی ماوراء النهر نیز رو به ضعف نهادند و رقابت و درگیری شدیدی میان سران و فرماندهان قبایل برای کسب قدرت به وجود آمد.

۱۸- تیمور در چند مرحله یورش ایران را تحت سیطره ی خود درآورد؟

تیمور سپس طی سه مرحله یورش که همچون هجوم مغول ها، با کشتار فراوان همراه بود، سرتاسر ایران را تحت سیطره خود در آورد.

۱۹- جانشین تیمور که بود؟

پس از مرگ تیمور، شاهرخ، پسر و جانشین او بر سراسر ایران حکومت کرد (ح ۸۰۷ – ۸۵۰ ق).

۲۰- اوضاع ایران پس از مرگ شاهرخ را بنویسید؟

بعد از مرگ شاهرخ، شاهزادگان تیموری که بر مناطق مختلف حکومت می کردند، با یکدیگر به رقابت و ستیز برخاستند. در چنین اوضاع و احوالی بود که قبایل ترکمان قراقویونلو نواحی غربی و مرکزی ایران را تصرف کردند و حکومت تیموریان به مناطق شرقی ایران محدود شد.

۲۱- حکومت تیموریان چگونه به پایان رسید؟

حکومت نوادگان تیمور بر ایران، در اوایل قرن دهم هجری با به قدرت رسیدن صفویان در ایران و تسلط ازبکان بر ماوراءالنهر به پایان رسید.

۲۲- کدامیک از نوادگان تیمور در هند به حکومت رسید و نام حکومت وی چه بود؟

مدتی بعد بابر، یکی از شاهزادگان تیموری حکومتی را در هند بنیان گذاشت که به «گورکانیان هند» یا «مغولان کبیر» معروف شده است.

۲۳- در نیمه دوم قرن نهم هجری کدام حکومت های ترکمان در غرب ایران تشکیل شد؟

قراقویونلو و آق قویونلو

۲۴- چرا با هجوم مغول به ایران، زندگی شهری برای مدتی دچار وقفه و افول شد؟

زیرا، از یک طرف در جریان حملات مغول ها شهرهای زیادی به ویژه شهرهای بزرگ و آباد در ماوراءالنهر و خراسان ویران شدند و عده زیادی از ساکنان آنها یا کشته شدند و یا به مناطق دیگری مهاجرت کردند. از طرف دیگر، یاسا به عنوان نظام حقوقی که چنگیزخان تدوین کرده بود، مغول ها را از شهر و شهرنشینی برحذر می داشت.

۲۵- شهر و شهرنشینی در دوره ی ایلخانان را توضیح دهید؟

پس از استقرار حکومت ایلخانی و در پی تلاش های دیوانسالاران و فرهیختگان ایرانی برای مهار رفتار نامتمدنانه مغول ها، به تدریج شهر و شهرنشینی رونق یافت.

این روند پس از مسلمان شدن مغول ها و اصلاحاتی که توسط ایلخان غازان برای بازسازی ویرانی ها انجام شد، سرعت بیشتری گرفت و شهرک ها و شهرهای جدیدی مانند شهرک رشیدیه و ربع (ایوان، عمارت) رشیدی، شام (شنب) غازان و شهر سلطانیه، پایتخت آخرین ایلخانان ساخته شدند. در آن زمان، رشد نسبی تجارت و دیگر فعالیت های اقتصادی به احیای شهرنشینی کمک کرد.

۲۶- ویژگیهای شهر و شهرنشینی در دورهی تیموررا بنویسید.

شهر و شهرنشینی در عصر تیموریان برخلاف اوایل دوره مغول، دچار رکود و زوال نشد. تیمور با وجود یورشها و کشتارهای زیادی که انجام داد، به شهرسازی علاقمند بود. او هنرمندان و صنعتگران شهرهایی را که فتح می کرد به سمرقند، پایتخت خود می فرستاد تا در آبادانی و زیبایی آن شهر بکوشند

۲۷- وضعیت شهر و شهرنسینی در زمان جانشینان تیمور را بیان نمایید.

جانشینان تیمور سیاست جنگ و کشورگشایی او را کنار گذاشتند و به عمران و آبادی، علم، فرهنگ و هنر علاقه و توجه زیادی نشان دادند. به همین دلیل در دوره آنان شهر و شهرسازی شکوفا شد و شهرهای هرات، شیراز، مشهد و یزد رشد و رونق چشمگیری یافتند.

۲۸- هجوم مغول از نظر اجتماعی و اقتصادی چه پیامدهایی به دنبال داشت؟

موجب کاهش جمعیت، مهاجرت های گسترده، تخریب زیرساخت های اقتصادی و فرهنگی و زوال موقعیت اجتماعی ملاکین، عالمان، بازرگانان، دیوان سالاران، خاندان های بانفوذ و مردم عادی شد. علاوه بر آن، با هجوم مغولان، جمعیت قابل توجهی از اقوام ترک و مغولی به ایران وارد شدند و بافت قومی و جمعیتی جامعه ایرانی را تحت تأثیر قرار دادند.

۲۹- قشربندی اجتماعی ایران در عصر مغول – تیموری را ذکر کنید؟

قشربندی اجتماعی ایران در عصر مغول تیموری نیز مانند گذشته بود. صرف نظر از سه گونه تقریبا متفاوت جامعه عشیرهای روستایی و شهری که مبتنی بر شیوه معیشت بود، جامعه دوره مغول تیموری به دو دسته کلی فرادست و فرودست تقسیم می شد.

۳۰- در ابتدای دوره مغول چه کسانی اشرافیت نظامی را تشکیل می دادند؟

در ابتدای دوره مغول، رؤسای قبایل و فرماندهان سپاه، گروه اشرافیت نظامی را تشکیل می دادند و از امتیازات و اختیارات فراوانی برخوردار بودند.

۳۱- با تشکیل حکومت ایلخانان بیشتر قشر اجتماعی را چه کسانی تشکیل می دادند؟

با تشکیل حکومت ایلخانان، به تدریج بزرگان ایرانی شامل دیوا نسالاران، عالمان، اندیشمندان و مشایخ صوفی تحت حمایت ایلخانان موقعیت و نفوذ اجتماعی خود را بازیافتند و تلاش کردند که زیاده خواهی و خودسری اشرافیت مغول را مهار کنند. بازرگانان و اهل صنعت، حرف و هنر نیز مورد احترام قرار گرفتند.

۳۲- نظام حقوقی و قضایی در دوره مغولان را توضیح دهید؟

بنیان قوانین جاری در ایران دوران اسلامی مبتنی بر شریعت اسلام و عرف بود. محاکم سه گانه شرع، مظالم و چسبه بر اساس قوانین دینی و عرفی قضاوت می کردند. مغول ها تا پیش از آن که مسلمان شوند، بر پایه مجموعه قوانینی موسوم به «یاسا » عمل می کردند و دعاوی حقوقی آنها در دادگاهی موسوم به «برغو» و زیر نظر «برغوچی » حل و فصل می شد. پس از مسلمان شدن مغول ها، یاساو سنت های مغولی تا حد زیادی از رونق افتاد.

۳۳- نظام حقوقی و قضایی در دوره تیموریان را شرح دهید؟

برخی از سنن مغولان تا زمان تیموریان نیز ادامه داشت و به خصوص در امور سیاسی و لشکری به کار گرفته می شد. به گونه ای که تیمور نیز با وجود مسلمان بودن به نسب مغولی خود و سنت های مغولی افتخار می کرد و خود مجموعه ای قانونی موسوم به «توکات » را به وجود آورد. با این حال در سراسر عهد تیموریان قوانین شرعی و عرفی مبنای زندگی اجتماعی و داوری قضایی ایرانیان بود.

۳۴- وضعیت کشاورزی ایران در ابتدای هجوم مغول چگونه بود؟

هجوم مغول و سیل بیابان گردانی که در حین این هجوم یا پس از آن به سوی ایران سرازیر شدند، آسیب جدی به فعالیت های کشاورزی و نظام آبیاری وارد آورد.

به گونه ای که تولید محصولات زراعی و درآمدهای حاصل از کشاورزی با کاهش جدی مواجه شد. مناطق ماوراءالنهر و خراسان که در جریان تهاجم مغولان بیشترین خسارت را تحمل کردند، از جمله حاصل خیز و آبادترین مناطق ایران به شمار می رفتند. علاوه بر آن، بیگانگی مغولان با قواعد زندگی یکجانشینی و از جمله امور کشاورزی، نیز در این جهت مؤثر بود.

۳۵- غازان خان در زمینه اصلاح کشاورزی چه اقداماتی انجام داد؟

اصلاح روشها و قوانین مالیاتی، بازسازی قنات ها و شبکه های آبیاری و اصلاح نظام زمینداری به منظور پیشرفت و رونق فعالیتهای بخش کشاورزی انجام گرفت.

۳۶- وضعیت اقتصاد شهری و تجارت در دوره مغول – تیموری را توضیح دهید؟

برخلاف اقتصاد کشاورزی، اقتصاد شهری و تجاری در عصر مغول و تیموری وضعیت به مراتب بهتری داشت. کشورگشایی های چنگیزو تیمور موجب شد که سرزمین های وسیعی در قاره پهناور آسیا به لحاظ سیاسی یکپارچه و متحد شوند و زمینه توسعه تجارت بین المللی فراهم آمد. در سراسر عهد مغول تیموری کاروان های تجاری در مسیرهای زمینی و دریایی در حال تردد بودند.

در آن دوره جاده ابریشم و راه های دریایی که از بنادر و جزایر ایرانی در خلیج فارس و دریای مکران (عمان) به هند و چین می رفت پررونق بود و در مقایسه با مردم غیر شهری، بازاریان و صنعتگران از زندگی بهتری برخوردار بودند.

همچنین ببینید: سوالات متن فلسفه یازدهم

پاسخ پرسش های نمونه درس یازدهم تاریخ یازدهم انسانی

 1-موج اول حمله مغول به ایران چه پیامدهایی داشت؟

این هجوم با کشتار جمعیت، ویرانی شهرها، اسارت صنعتگران و هنرمندان، مهاجرت مردم، زوال اقتصاد کشاورزی و تعطیلی مراکز علمی و آموزشی در بخش وسیعی از ایران همراه بود و باعث نابسامانی اوضاع آن مناطق شد.

 ۲. مهم ترین رسالتی که دیوان سالاران و عالمان ایرانی در دوره نامسلمانی مغول ها به عهده گرفتند چه بود؟ توضیح دهید.

در دوره نامسلمانی مغول، بزرگان ایرانی برای مهار خشونت و رفتارهای خودسرانه ی فاتحان مغول، تلاش های بسیاری کردند. دیوان سالاران، فلاسفه، شعرا، فقها و در رأس آنان کسانی چون خواجه نصیر الدین توسی، شمس الدین محمد جوینی و برادرش عطاملک جوینی کوشیدند تا مغول ها را با فرهنگ ایرانی و آداب کشورداری آشنا کنند و زمینه ی مسلمان شدن این قوم غالب را فراهم آورند. 

3. فراز و فرود شهر و شهرنشینی را در دوره ایلخانان بررسی و تحلیل کنید.

با هجوم مغول به ایران، زندگی شهری برای مدتی دچار وقفه و افول شد. زیرا، از یک طرف در جریان حملات مغول ها شهرهای زیادی به ویژه شهرهای بزرگ و آباد در ماوراء النهر و خراسان ویران شدند و عده زیادی از ساکنان آن ها یا کشته شدند و یا به مناطق دیگری مهاجرت کردند.

 از طرف دیگر، یاسا به عنوان مجموعه ی قوانینی که چنگیز خان تدوین کرده بود به مغول ها توصیه می کرد که از شهر و شهرنشینی دوری گزینند. مغول ها حتی پس از تسخیر چین و ایران و تسلط بر شهرهای بزرگ و آباد، همچنان نسبت به شهر و شهرنشینی ذهنیتی منفی داشتند. از این رو، سپاهیان و دیگر اعضای قبایل بیابانگردی که در زمان هجوم مغول و پس از آن به ایران آمدند، به اصول و قواعد زندگی یکجانشینی پایبند نبودند و شرایط را برای یکجانشینان دشوار و غیرقابل تحمل می کردند.

با این حال، پس از استقرار حکومت ایلخانی و در پی تلاش های دیوان سالاران و فرهیختگان ایرانی برای مهار رفتار غیرمدنی مغول ها، به تدریج شهر و شهر نشینی رونق یافت. این روند، پس از مسلمان شدن مغول ها و اصلاحاتی که توسط ایلخان غازان برای بازسازی ویرانی ها انجام شد، سرعت بیشتری گرفت و شهرک ها و شهرهای جدیدی مانند شهرک رشیدیه و ربع (ایوان، عمارت) رشیدی، شام (شنب غازان و شهر سلطانیه، پایتخت آخرین ایلخانان ساخته شدند. 

۴. قشربندی اجتماعی ایران در عصر ایلخانی چه وضعیتی داشت؟

قشربندی اجتماعی ایران در عصر مغول مانند گذشته بود. صرف نظر از سه گونه ی تقریبا متفاوت جامعه ی عشیره ای، روستایی و شهری که مبتنی بر شیوه معیشت بود، جامعه ی دوره ی مغول به دو دسته ی کلی فرادست و فرودست تقسیم می شد.

 در ابتدای دوره مغول، رؤسای قبایل و فرماندهان سپاه، گروه اشرافیت نظامی را تشکیل می دادند و از امتیازات و اختیارات فراوانی برخوردار بودند. اما با مسلمان شدن مغول ها، به تدریج بزرگان ایرانی شامل دیوان سالاران، عالمان، اندیشمندان و مشایخ صوفی تحت حمایت ایلخانان، موقعیت و نفوذ اجتماعی خود را بازیافتند و تلاش کردند که زیاده خواهی و خودسری اشرافیت مغول را مهار کنند. بازرگانان و اهل صنعت، حرف و هنر نیز مورد احترام قرار گرفتند.

۵. وضعیت تجارت ایران در عصر ایلخانان و عوامل مؤثر بر آن را شرح دهید.

اقتصاد شهری و تجاری در عصر مغول وضعیت به مراتب بهتری داشت. کشورگشایی های چنگیز موجب شد که سرزمین های وسیعی در قاره ی پهناور آسیا به لحاظ سیاسی یکپارچه و متحد شوند و زمینه توسعه ی تجارت بین المللی فراهم آید.

 در سراسر عهد مغول کاروان های تجاری در مسیرهای زمینی و دریایی در حال تردد بودند. در آن دوره تجارت در مسیر جاده ابریشم و راه های دریایی که از بنادر و جزایر ایرانی در خلیج فارس و دریای مکران (عمان) به هند و چین می رفت پر رونق بود.

تهیه کننده سوالات متن درس یازدهم تاریخ یازدهم انسانی: جناب آقای بهرام شفیعی

برای مشاهده سایر دروس سوالات متن تاریخ یازدهم انسانی روی عبارت لینک دار کلیک کنید.