سوالات متن درس ۵ تاریخ یازدهم انسانی + پاسخ پرسش های نمونه

در این نوشته با سوالات متن درس ۵ تاریخ یازدهم انسانی با جواب همراه شما یازدهمی های رشته انسانی هستیم در ادامه مطلب می توانید جزوه پرسش و پاسخ درس پنجم تاریخ ۲ رشته انسانی را مشاهده کنید.

سری اول سوالات متن درس ۵ تاریخ یازدهم انسانی

تثبیت و گسترش اسلام در دوران خلفای نخستین

۱ – چگونگی انتخاب ابوبکر و شکل گیری خلافت را شرح دهید؟

پاسخ: ماجرای سقیفه و انتخاب ابوبکر به خلافت: هنگامی که علی علیه السلام و بنی هاشم مشغول برگزاری مراسیم تدفین پییامبر بودند ، گروهی از انصار در مکانی موسوم به سقیفه بنی ساعده در مدینه گرد هم آمدند تا در باره تعیین جانشین رسول خدا تصیمیم بگیرنید . ابوبکر، عمر و ابوعبیده جراح از گروه مهاجران به سرعت خود را به آن جمع رساندند. سرانجام ، از گفت وگو و بحث هایی که در آن جلسه صورت گرفت، نخست عمر و ابوعبیده و سس تعدادی از انصار حاضر در سقیفه با ابوبکر به عنوان خلیفیه و جانشیین پیامبر بیعت کردند.

۲ – مرتدان(از دین برگشتگان) به چه کسانی میگفتند؟

پاسخ: پس از رحلت پیامبر و آغاز خلافت ابوبکر، تعداد زیادی از قبیله های بادیه نشین عربستان، دین اسلام را ترک کردند و و سر به شورش برداشتند. این گروه به مرتدان یا از دین برگشتگان معروف شدند.

۳ – گروه های مرتدان(از دین برگشتگان) پس از رحلت پیامبر را ذکر کنید؟

پاسخ: اعضای این قبیله ها در سال های پایانی زندگانی رسول خدا و صرفًاً به علت گسترش قدرت مسیلمانان ، اسیلام آورده بودنید و بیا تعالیم آن و آشنایی نداشتند. علاوه بر مُرتَُدَُان، چند تن نیز به دروغ ادعای پیامبری کردند و با گرد آوردن افرادی به دور خود ،با حکومت مدینه به مخالفت برخاستند. گروه دیگری از شورشیان را افراد و قبیله هایی تشکیل می دادند که نسبت به خلافت ابوبکر معترض بودند و ایشان را به عنوان خلیفه پیامبر به رسمیت نمیشناختند و از پرداخت زکات به نمایندگان وی خودداری کردند.

۴ – اقدام ابوبکر برای مقابله با مرتدان (از دین برگشتگان) را توضیح دهید؟

پاسخ: ابوبکر پ از استقرار بر مسند خلافت، سپاهی را گرد آورد و به مقابله با مرتدان، پیامبران دروغین و دیگر معترضان فرستاد. این سپاه همه شورشها و نافرمانی ها را فرونشاند و حاکمیت مدینه را دوباره بر شبه جزیره عربستان برقرار کرد.

۵ – عمر چگونه به خلافت رسید؟

پاسخ: خلیفه اول (ابوبکر) اندکی بیش از دو سال خلافت کرد. او در واپسین لحظات زندگی ،طی وصیت نامه مکتوبی، عَُمَربن خطاب را که در سال ششم بعثت اسلام آورده بود ،به جانشینی خود معرفی و منصوب کرد.

۶ – مهمترین رویدادهای خلافت عمر را بنویسید؟

پاسخ: از مهمترین رویدادهای دوران خلیفه دوم (ح ۱۳ – ۲۳ ق)، فتوحات مسلمانان در سرزمین های اطراف شبه جزیره عربستان بود.

۷ – عثمان چگونه به خلافت رسید؟

پاسخ: خلیفه دوم پیش از مرگ، شورایی شش نفره تشکیل داد و اعضای آن را مأمور کرد که از میان خود یک نفر را به عنوان خلیفیه برگزینند. گفت وگوها و رایزنی های اعضای آن شورا ،به گونه ای پیش رفت که سراندام عثمان بن عَفّّان از خاندان بنی امیه به عنوان خلیفه سوم (ح ۲۳ ۳۵ ق) انتخاب شد.

۸ – روش خلافت عثمان را توضیح دهید؟

پاسخ: عثمان که مردی نرم خو و خویشاوند دوست بود، روش متفاوتی نسبت به خلفای پیش از خود در پیش گرفت. خلیفه سوم، مَروان بن حَکم و پدرش را که پیامبر از مدینه رانده بود ،به آن شهر بازگرداند. او همچنین خویشاوندان خود از بنی‌امیه را بر سر کار آورد و دست آنان را در اداره امور خلافت باز گذاشت. برخی از صحابه پیامبر همچون ابوذر غِفاری، عمّار یاسر، نسبت به رفتیار عثمیان و منصوبان وی انتقاد و اعتراض کردند. خلیفه که تحت تأثیر اطرافیان و مشیاوران خود از جملیه میروان حکیم قیرار داشیت ، انتقادکنندگان را تنبیه و تبعید نمود.

۹ – سرانجام خلافت عثمان را شرح دهید؟

پاسخ: مردم از مناطق مختلف مانند عراق و مصر برای رساندن صدای اعتراض خویش به گوش عثمان، به مدینه آمدند. علی علیه السلام میان مردم و خلیفه میاندیگری کرد. خلیفه پذیرفت که روش خود را تغییر دهد، اما اطرافیانش میانع ایین کار شیدند. به همیین دلییل، معترضان خشمگین سرانجام به خانه خلیفه ریختند و او را به قتل رساندند.

۱۰ – چرا سران قریش و به ویژه اشراف بنی امیه از بیعت با امام علی(ع) خودداری کردند؟

پاسخ: پس از عثمان، مردم در مدینه به اصرار از علی علیه السلام خواستند که خلافت را بپذیرد و با آن حضرت بیعت کردند. امام مصیمم بیود که مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر عمل نماید.

۱۱ – مخالفان امام علی(ع) چه کسانی بودند و علت مخالفتشان چه بود؟

پاسخ: از جمله معاویه پسر ابوسفیان که توسط علی علیه السلام از حکومت شام برکنار شده بود ،به بهانه خونخواهی عثمان ،به سرکشی پرداخت. معدودی از بزرگان قریش مانند طلحه و زبیر نیز که بیعت کرده بودند، چون امام با تقاضایشان برای به دست گیرفتن حکومیت برخیی شهرها و مناطق موافقت نکرد، بیعت خود را شکستند و به صف مخالفان پیوستند.

۱۲ – روش امام علی(ع) برای مقابله با مخالفان چه بود؟

پاسخ: نصیحت ها و کوشش های مسالمتآمیز امام علی علیه السلام برای بازداشتن مخالفان از سرکشی و جلوگیری از جنیگ داخلیی میان مسلمانان ،به نتیجه نرسید و آن حضرت ناگزیر به دفع سرکشی ها و آشوب گری هایی شد که اشراف بنی امیه نقش مهمی در ایجاد آن داشتند. بدین منظور امام مرکز خلافت را از مدینه به کوفه منتقل و در سه جنگ جمل، صفین و نهروان با دشمنان مقابله کرد.

۱۳ – روش خلافت ابوبکر و عمر را توضیح دهید؟

پاسخ: پس از رحلت پیامبر به خصوص در پی اختلافی که میان مسلمانان بر سر جانشینی پیامبر در سقیفه بنی ساعده به وجود آمد اتحاد امت اسلامی آسیب دید با این حال ابوبکر و عمر در دوران زمام داری خویش تا حدودی مراقب بودند که عدالت را میان افراد و گروه های مختلف مسلمان رعایت کنند و از هر دو گروه مهاجر و انصار افرادی را به سمت های فرماندهی سپاه و حکومت شهرها و نواحی مختلف قلمرو خلافت بر می گزیدند.

۱۴ – سیاست دوران خلافت عثمان را شرح دهید؟

پاسخ: سیاست خویشاوندگرایی ،عثمان علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان مسلمانان باعث تشدید اختلافات و اوج گرفتن مجدد تعصبات طایفه ای و قبیله ای در درون جامعه اسلامی شد.

۱۵ – روش خلافت امام علی (ع) را توضیح دهید؟

پاسخ: على علیه السلام در دوران حکومتش قصد داشت با عمل به تعالیم اسلام و سنت رسول خدا برادری و یگانگی دینی را به امت اسلامی بازگرداند اما در نتیجه اختلاف های سیاسی و جنگ های داخلی که پیش آمد تفرقه و چند دستگی میان مسلمانان بیشتر شد. این جنگ ها به دشمنی و درگیریهای طایفه ای و قبیله ای دامن زد و حتی باعث به وجود آمدن رقابت منطقه ای بین عراق و شام شد که تا سالها پس از آن ادامه داشت.

۱۶ – درآمدهای دوران خلافت عمر و عثمان از چه طریقی به دست آمد؟

پاسخ: در دوران خلافت عمر و عثمان درآمدهای فراوانی از سرزمین های ثروتمندی که فتح شده بود به خزانه مسلمانان در مدینه سرازیر شد.

۱۷ – نحوه توزیع درآمدهای دوران خلافت عمر چگونه بود؟

پاسخ: خلیفه دوم این درآمدها را به عنوان عطایا میان مسلمانان توزیع کرد نحوه توزیع عطایا توسطه خلیفه دوم اگر چه برپایه مساوات اسلامی نبود اما ساده زیستی و سختگیری ایشان نسبت به کارگزاران خلافت و بزرگان قریش از ثروت اندوزی و تجمل گرایی آنان جلوگیری کرد.

۱۸ – نحوه توزیع درآمدهای دوران خلافت عثمان چگونه بود؟

پاسخ: در دوران عثمان بذل و بخشش های فراوانی از بیت المال مسلمانان به بستگان و حامیان خلیفه به خصوص خاندان بنی امیه صورت گرفت وی محدودیت هایی را که عمر برای ثروت اندوزی سران قریش ایجاد کرده بود نادیده گرفت از این رو آنان اراضی و مزارع وسیعی را در ایران شام و مصر تصرف کردند و از درآمدهای کلان آنها برای ساخت خانه های مجلل و خوشگذرانی در مدینه و دیگرشهرها استفاده کردند.

۱۹ – روش حکومت امام علی (ع) از نظر اقتصادی چگونه بود؟

پاسخ: على علیه السلام در دوران خلافتش تلاش کرد که عدالت و مساوات اسلامی را اجرا کند از این رو بیت المال را به طور مساوی میان تمام مسلمانان اعم از عرب و غیر عرب سیاه و سفید و بنده و آزاد تقسیم کرد.

۲۰ – چرا طلحه و زبیر به امام علی (ع) اعتراض کردند و روش امام در مقابل آنها چگونه بود؟

پاسخ: برخی مسلمانان از جمله طلحه و زبیر به این شیوه توزیع بیت المال اعتراض کردند و از آن حضرت خواستند که عرب و قریش را برتر از عجم و موالی قرار دهد اما امام این کار را ستمگرانه دانست و فرمود: تمام قرآن را تلاوت کردم و برای فرزندان اسماعیل اعراب بر فرزندان اسحاق غیر اعراب به اندازه این چوب تکه چوبی که از زمین برداشته بود برتری نیافتم. منظور آن حضرت از بیان این جمله آن بود که ایشان معیارهای قومی قبیله ای خویشاوندی و یا تقدم و تأخر در قبول اسلام را در توزیع بیت المال در نظر نخواهد گرفت.

۲۱ – لشکرکشی اعراب مسلمان به سرزمینهای همجوار چه بود؟

پاسخ: در نتیجه این لشکر کشی ها که از زمان خلافت ابوبکر آغاز شد و تا پایان خلافت عثمان بدون وقفه ادامه یافت سرزمین های ایران شام و مصر فتح شد و اسلام به تدریج در آن سرزمین ها گسترش پیدا کرد.

۲۲ – در زمان کدام خلیفه فتوحات متوقف شد؟

پاسخ: امام علی علیه السلام

۲۳ – برخورد مسلمانان با غیر مسلمانان در لشکر کشی ها چه بود؟

پاسخ: در جریان فتوحات مسلمانان هنگامی که به سپاه دشمن برخورد میکردند و یا به آبادی و شهری میرسیدند طبق تعالیم اسلام و سنت پیامبر سه پیشنهاد را به آنان ارائه می دادند اول اسلام بیاورید؛ دوم تسلیم شوید و جزیه پرداخت نمایید و سوم بجنگید.

۲۴ – اهمیت سرزمین شام از چه جهاتی بود؟

پاسخ: سرزمین شام در غرب آسیا به عنوان نقطه اتصال زمینی و دریایی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا همواره از موقعیت فوق العاده مهمی برخوردار بوده است. این سرزمین تاریخ و تمدنی کهن دارد و در دوران باستان محل برخورد تمدن های کهن بین النهرین ایران مصریونان و روم بوده است.

۲۵ – اوضاع منطقه شام هنگام حمله اعراب مسلمان را توضیح دهید؟

پاسخ: منطقه شام هنگام حمله اعراب مسلمان زیر سلطه امپراتوری روم قرار داشت در آن زمان تعدادی از قبیله های عرب در آن منطقه حضور داشتند بسیاری از این اعراب و دیگر ساکنان بومی منطقه شام پیرو مسیحیت بودند اما در برخی از مسائل مذهبی با کلیسای اختلافات مذهبی و تفاوت های قومی فرهنگی و زبانی که میان توده های مردم شام با طبقه حکومتگر رومی وجود داشت از جمله قسطنطنیه پایتخت امپراتوری روم اختلاف اساسی داشتند. عواملی مهمی بود که پایه های حاکمیت امپراتوری روم را بر این منطقه سست کرده بود.َ

۲۶ – چگونگی فتح شام را شرح دهید؟

پاسخ: ابوبکر در اواخر خلافت خود چندین دسته سپاه را به سوی منطقه شام فرستاد. این سپاهیان در چندین نبرد که بیشتر آنها در زمان خلافت عمر به وقوع پیوست نیروهای رومی و متحدان محلی آنان را شکست دادند و شهرها و آبادی های آن منطقه را یکی پس از دیگری اغلب با پیمان صلح گشودند. در این پیمان ها حفظ جان و مال آزادی دین و عقیده مردم آن شهرها در برابر تسلیم و پرداخت جزیه تضمین شده بود.

۲۷ – در جریان محاصره بیت المقدس رفتار مسلمانان با مسیحیان چگونه بود؟َ

پاسخ: در جریان محاصره شهر بیت المقدس (ایلیا) ساکنان مسیحی شهر اعلام کردند که فقط در حضور خلیفه قرارداد صلح و تسلیم شهر را امضاء میکنند مسلمانان با بردباری این شرط را پذیرفتند و بدین منظور خلیفه دوم از مدینه به بیت المقدس رفت.

۲۸ – وضعیت مصر مصر هنگام ظهور اسلام چگونه بود؟

پاسخ: نیز همچون شام به هنگام ظهور اسلام بخشی از قلمرو امپراتوری روم شرقی بود. اسکندریه در شمال مصر یکی از مراکز مهم نیروی دریایی آن امپراتوری به شمار میرفت با وجود تسلط رومیان بر مصر موقعیت مسلمانان در شام و حتی در شبه جزیره عربستان در معرض خطر جدی بود. از این رو مسلمانان بعد از فتح شام در صدد برآمدند که مصر را نیز تسخیر کنند عمرو عاص که آبادانی و ثروت فراوان آن سرزمین را از نزدیک مشاهده نموده و تا اندازه ای با وضعیت سیاسی و اجتماعی آن جا آشنا بود فرماندهی سپاه اعراب مسلمان را در حمله به مصر به عهده گرفت.

۲۹ – مصریان به چه دلایلی نسبت به حاکمیت امپراتوری روم بر سرزمین خویش ناخشنود بودند؟

پاسخ: از یک سو مالیات های سنگینی را می پرداختند و از سوی دیگر اجازه نداشتند که به مقام های عالی برسند. علاوه بر آن توده های مسیحی مصر اختلافات مذهبی شدیدی با رومیان داشتند.

۳۰ – چرا یهودیان در مصر از امپراتوری روم ناراضی بودند؟

پاسخ: گروه هایی از پیروان آیین یهود نیز که در اسکندریه و سایر نقاط مصر پراکنده بودند به دلیل عدم حمایت امپراتور روم از آنان در برابرمسیحیان از او ناخشنود بودند.

۳۱ – مصر چگونه توسط مسلمانان فتح شد؟

پاسخ: در هر حال اعراب مسلمان طی نبردهایی لشکریان رومی را شکست دادند و شهرهای مصر را یکی پس از دیگری به جنگ و یا به صلح گشودند.

۳۲ – عوامل پیروزی مسلمان در مصر را بنویسید؟

پاسخ: موفقیت سریع و فتوحات درخشان نیروهای مسلمان در مصر بیشتر نتیجه عدم مقاومت مردم آن سرزمین در برابر سپاه اسلام بود. رفتار مسالمت آمیز و مداراجویانه پیروان اسلام با مسیحیان به هنگام فتح شام و امید به آزادی مذهبی در زیر سایه حکومت مسلمانان تأثیر بسزایی بر متحد نشدن مصریان با رومیان داشت.

۳۳ – نتایج فتح مصر را بنویسید.

پاسخ: با فتح مصر (سال ۲۰ ق) سلطه و نفوذ سیاسی – نظامی امپراتوری روم شرقی در آن سرزمین از بین رفت شام از خطر هجوم رومیان تا حدودی در امان ماند و زمینه برای پیشروی مسلمانان در دیگر مناطق آفریقا مهیا شد.

۳۴ – آثار و پیامدها بسیاسی فتوحات در زمان خلفای نخستین در مصر را بیان نمایید.

پاسخ: از نظر سیاسی اعراب مسلمان در فاصله کمتر از ۲۰ سال دو قدرت بزرگ جهان آن روز یعنی حکومت ساسانیان و امپراتوری روم شرقی را شکست دادند و سرزمین های مهم ایران شام و مصر را تصرف کردند به دنبال این پیروزی های نظامی قلمرو خلافت گسترش زیادی یافت و مردمان و اقوامی مختلفی که زبان و فرهنگ متفاوتی با اعراب داشتند تحت حکومت آنان قرار گرفتند.

۳۵ – آثار و پیامدهای اقتصادی فتوحات در زمان خلفای نخستین در مصر را بنویسید.

پاسخ: به لحاظ اقتصادی سرزمین های فتح شده ثروتمند و دارای شهرها و روستاهای آباد و بزرگی بودند اعراب علاوه بر غنائم فراوانی که در جریان فتوحات کسب کردند منابع اقتصادی و درآمدهای مالیاتی آن سرزمین ها را در اختیار خود گرفتند.

۳۶ – آثار و پیامدهای فتح مصر در زمان خلقای نخستین در زمینه علم و فرهنگ را ذکر کنید؟

پاسخ: مهم ترین اثر و پیامد فتوحات در عرصه دین و فرهنگ جلوه گر شد از یک سو سپاهیان عرب دین اسلام را به سرزمین های فتح شده بردند و به تدریج مردم آن سرزمینها مسلمان شدند؛ از سوی دیگر ایران شام و مصر دارای فرهنگ و تمدنی غنی و مردمان متمدنی بودند که سهم بسزایی در شکل گیری و شکوفایی تمدن اسلامی ایفا کردند.

۳۷ – پس از رحلت پیامبر و آغاز خلافت ابوبکر، تعداد زیادی از قبیله های بادیه نشین ………..، دین اسلام را ترک کردند و و سر به شورش برداشتند

پاسخ: عربستان

۳۸ – ………….. پس از استقرار بر مسند خلافت، سپاهی را گرد آورد و به مقابله با مرتدان، پیامبران دروغین و دیگر معترضان فرستاد

پاسخ: ابوبکر

۳۹ – از مهم ترین رویدادهای دوران خلیفه دوم (ح ۱۳ – ۲۳ ق)، ……………در سرزمین های اطراف شبه جزیره عربستان بود

پاسخ: فتوحات مسلمانان

۴۰ – …………… پیش از مرگ، شورایی شش نفره تشکیل داد و اعضای آن را مأمور کرد که از میان خود یک نفر را به عنوان خلیفه برگزینند

پاسخ: خلیفه دوم

۴۱ – مردم از مناطق مختلف مانند عراق و مصر برای رساندن صدای اعتراض خویش به گوش عثمان، به ………… آمدند

پاسخ: مدینه

۴۲ – خلیفه پذیرفت که روش خود را تغییر دهد، اما …………. مانع این کار شدند

پاسخ: اطرافیانش

۴۳ – معاویه پسر ……… که توسط علی علیه السلام از حکومت شام برکنار شده بود، به بهانه خونخواهی عثمان، به سرکشی پرداخت

پاسخ: ابوسفیان

۴۴ – ……………… پسر ابوسفیان که توسط علی علیه السلام از حکومت شام برکنار شده بود، به بهانه خونخواهی عثمان، به سرکشی پرداخت

پاسخ: معاویه

۴۵ – معاویه پسر ابوسفیان که توسط علی علیه السلام از حکومت شام برکنار شده بود، به بهانه …………، به سرکشی پرداخت

پاسخ: خونخواهی عثمان

۴۶ – سیاست …………..عثمان، علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان مسلمانان، باعث تشدید اختلافات و اوج گرفتن مجدد تعصبات طایفه ای و قبیله ای در درون جامعه اسلامی شد

پاسخ: خویشاوند گرایی

سری دوم سوالات متن درس ۵ تاریخ یازدهم انسانی

۱- چگونگی انتخاب ابوبکر و شکل گیری خلافت را شرح دهید؟

ماجرای سقیفه و انتخاب ابوبکر به خلافت: هنگامی که علی علیه السلام و بنی هاشم مشغول برگزاری مراسم تدفین پیامبر بودند، گروهی از انصار در مکانی موسوم به سقیفه بنی ساعده در مدینه گرد هم آمدند تا در باره تعیین جانشین رسول خدا تصمیم بگیرند. ابوبکر، عمر و ابوعبیده جراح از گروه مهاجران به سرعت خود را به آن جمع رساندند.

سرانجام، پس از گفت وگو و بحث هایی که در آن جلسه صورت گرفت، نخست عمر و ابوعبیده و سپس تعدادی از انصار حاضر در سقیفه با ابوبکر به عنوان خلیفه و جانشین پیامبر بیعت کردند.

۲- مرتدان (از دین برگشتگان به چه کسانی می گفتند؟

پس از رحلت پیامبر و آغاز خلافت ابوبکر، تعداد زیادی از قبیله های بادیه نشین عربستان، دین اسلام را ترک کردند و و سر به شورش برداشتند. این گروه به مردان یا از دین برگشتگان معروف شدند.

۳- گروه های مرتدان از دین برگشتگان) پس از رحلت پیامبر را ذکر کنید؟

۱- اعضای این قبیله ها در سال های پایانی زندگانی رسول خدا و صرفا به علت گسترش قدرت مسلمانان، اسلام آورده بودند و با تعالیم آن أنس و آشنایی نداشتند.

۲- علاوه بر مردان، چند تن نیز به دروغ ادعای پیامبری کردند و با گرد آوردن افرادی به دور خود، با حکومت مدینه به مخالفت برخاستند.

۳- گروه دیگری از شورشیان را افراد و قبیله هایی تشکیل می دادند که نسبت به خلافت ابوبکر معترض بودند و ایشان را به عنوان خلیفه پیامبر به رسمیت نمی شناختند و از پرداخت زکات به نمایندگان وی خودداری کردند.

۴- اقدام ابوبکر برای مقابله با مرتدان (از دین برگشتگان) را توضیح دهید؟

ابوبکر پس از استقرار بر مسند خلافت، سپاهی را گرد آورد و به مقابله با مرتدان، پیامبران دروغین و دیگر معترضان فرستاد. این سپاه همه شورش ها و نافرمانی ها را فرونشاند و حاکمیت مدینه را دوباره بر شبه جزیره عربستان برقرار کرد.

۵- عمر چگونه به خلافت رسید؟

خلیفه اول (ابوبکر) اندکی بیش از دو سال خلافت کرد. او در واپسین لحظات زندگی، طی وصیت نامه مکتوبی، عمربن خطاب را که در سال ششم بعثت اسلام آورده بود، به جانشینی خود معرفی و منصوب کرد.

۶- مهم ترین رویدادهای خلافت عمر را بنویسید؟

از مهم ترین رویدادهای دوران خلیفه دوم (ح ۱۳ – ۲۳ ق)، فتوحات مسلمانان در سرزمین های اطراف شبه جزیره عربستان بود.

۷- عثمان چگونه به خلافت رسید؟

خلیفه دوم پیش از مرگ، شورایی شش نفره تشکیل داد و اعضای آن را مأمور کرد که از میان خود یک نفر را به عنوان خلیفه برگزینند. گفت و گوها و رایزنی های اعضای آن شورا، به گونه ای پیش رفت که سرانجام عثمان بن عفان از خاندان بنی امیه به عنوان خلیفه سوم (ح ۲۳ ۳۵ ق) انتخاب شد.

۸- روش خلافت عثمان را توضیح دهید؟

عثمان که مردی نرم خو و خویشاوند دوست بود، روش متفاوتی نسبت به خلفای پیش از خود در پیش گرفت. خلیفه سوم، مروان بن حکم و پدرش را که پیامبر از مدینه رانده بود، به آن شهر بازگرداند. او همچنین خویشاوندان خود از بنی امیه را بر سر کار آورد و دست آنان را در اداره امور خلافت باز گذاشت.

برخی از صحابه پیامبر همچون ابوذر غفاری، عمار یاسر، نسبت به رفتار عثمان و منصوبان وی انتقاد و اعتراض کردند. خلیفه که تحت تأثیر اطرافیان و مشاوران خود از جمله مروان حکم قرار داشت، انتقاد کنندگان را تنبیه و تبعید نمود.

۹- سرانجام خلافت عثمان را شرح دهید؟

مردم از مناطق مختلف مانند عراق و مصر برای رساندن صدای اعتراض خویش به گوش عثمان، به مدینه آمدند. علی علیه السلام میان مردم و خلیفه میانجی گری کرد. خلیفه پذیرفت که روش خود را تغییر دهد، اما اطرافیانش مانع این کار شدند. به همین دلیل، معترضان خشمگین سرانجام به خانه خلیفه ریختند و او را به قتل رساندند.

همچنین ببینید: سوالات متن جامعه شناسی یازدهم

۱۰- چرا سران قریش و به ویژه اشراف بنی امیه از بیعت با امام علی(ع) خودداری کردند؟

پس از عثمان، مردم در مدینه به اصرار از علی علیه السلام خواستند که خلافت و بپذیرد و با آن حضرت بیعت کردند. امام مصمم بود که مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر عمل نماید.

۱۱- مخالفان امام علی(ع) چه کسانی بودند و علت مخالفتشان چه بود؟

از جمله معاویه پسر ابوسفیان که توسط علی علیه السلام از حکومت شام برکنار شده بود، به بهانه خونخواهی عثمان، به سرکشی پرداخت. معدودی از بزرگان قریش مانند طلحه و زبیر نیز که بیعت کرده بودند، چون امام با تقاضایشان برای به دست گرفتن حکومت برخی شهرها و مناطق موافقت نکرد، بیعت خود را شکستند و به صف مخالفان پیوستند.

۱۲- روش امام علی (ع) برای مقابله با مخالفان چه بود؟

نصیحت ها و کوشش های مسالمت آمیز امام على علیه السلام برای بازداشتن مخالفان از سرکشی و جلوگیری از جنگ داخلی میان مسلمانان، به نتیجه نرسید و آن حضرت ناگزیر به دفع سرکشیها و آشوب گری هایی شد که اشراف بنی امیه نقش مهمی در ایجاد آن داشتند. بدین منظور امام مرکز خلافت را از مدینه به کوفه منتقل و در سه جنگ جمل، صفین و نهروان با دشمنان مقابله کرد.

۱۳- روش خلافت ابوبکر و عمر را توضیح دهید؟

پس از رحلت پیامبر، به خصوص در پی اختلافی که میان مسلمانان بر سر جانشینی پیامبر در سقیفه بنی ساعده به وجود آمد، اتحاد امت اسلامی آسیب دید. با این حال، ابوبکر و عمر در دوران زمام داری خویش تا حدودی مراقب بودند که عدالت را میان افراد و گروه های مختلف مسلمان رعایت کنند و از هر دو گروه مهاجر و انصار افرادی را به سمت های فرماندهی سپاه و حکومت شهرها و نواحی مختلف قلمرو خلافت برمی گزیدند.

۱۴- سیاست دوران خلافت عثمان را شرح دهید؟

سیاست خویشاوند گرایی عثمان، علاوه بر ایجاد نارضایتی در میان مسلمانان، باعث تشدید اختلافات و اوج گرفتن مجدد تعصبات طایفه ای و قبیله ای در درون جامعه اسلامی شد.

۱۵- روش خلافت امام علی (ع) را توضیح دهید؟

على علیه السلام در دوران حکومتش قصد داشت با عمل به تعالیم اسلام و سنت رسول خدا، برادری و یگانگی دینی را به امت اسلامی بازگرداند، اما در نتیجه اختلاف های سیاسی و جنگ های داخلی که پیش آمد، تفرقه و چنددستگی میان مسلمانان بیشتر شد. این جنگ ها به دشمنی و درگیری های طایفه ای و قبیله ای دامن زد و حتی باعث به وجود آمدن رقابت منطقه ای بین عراق و شام شد که تا سال ها پس از آن ادامه داشت.

۱۶- درآمدهای دوران خلافت عمر و عثمان از چه طریقی به دست آمد؟

در دوران خلافت عمر و عثمان درآمدهای فراوانی از سرزمین های ثروتمندی که فتح شده بود به خزانه مسلمانان در مدینه سرازیر شد.

۱۷- نحوه توزیع درآمدهای دوران خلافت عمر چگونه بود؟

خلیفه دوم این درآمدها را به عنوان عطایا میان مسلمانان توزیع کرد. نحوه توزیع عطایا توسطه خلیفه دوم، اگرچه بر پایه مساوات اسلامی نبود، اما ساده زیستی و سختگیری ایشان نسبت به کارگزاران خلافت و بزرگان قریش، از ثروت اندوزی و تجمل گرایی آنان جلوگیری کرد.

۱۸- نحوه توزیع درآمدهای دوران خلافت عثمان چگونه بود؟ 

در دوران عثمان بذل و بخشش های فراوانی از بیت المال مسلمانان به بستگان و حامیان خلیفه، به خصوص خاندان بنی امیه صورت گرفت. وی محدودیت هایی را که عمر برای ثروت اندوزی سران قریش ایجاد کرده بود، نادیده گرفت؛ از این رو، آنان اراضی و مزارع وسیعی را در ایران، شام و مصر تصرف کردند و از درآمدهای کلان آنها برای ساخت خانه های مجلل و خوشگذرانی در مدینه و دیگر شهرها استفاده کردند.

۱۹- روش حکومت امام علی (ع) از نظر اقتصادی چگونه بود؟

علی علیه السلام در دوران خلافتش تلاش کرد که عدالت و مساوات اسلامی را اجرا کند. از این رو، بیت المال را به طور مساوی میان تمام مسلمانان اعم از عرب و غیرعرب، سیاه و سفید و بنده و آزاد تقسیم کرد.

۲۰- چرا طلحه و زبیر به امام علی(ع) اعتراض کردند؟ و روش امام در مقابل آنها چگونه بود؟

 برخی مسلمانان، از جمله طلحه و زبیر به این شیوه توزیع بیت المال اعتراض کردند و از آن حضرت خواستند که عرب و قریش را برتر از عجم و موالی قرار دهد؛ اما امام این کار را ستمگرانه دانست و فرمود: «تمام قرآن را تلاوت کردم و برای فرزندان اسماعیل (اعراب ) بر فرزندان اسحاق اغیر اعراب به اندازه این چوب اتکه چوبی که از زمین برداشته بود) برتری نیافتم.»

منظور آن حضرت از بیان این جمله، آن بود که ایشان معیارهای قومی، قبیله ای، خویشاوندی و یا تقدم و تأخر در قبول اسلام را در توزیع بیت المال در نظر نخواهد گرفت.

۲۱- لشکر کشی اعراب مسلمان به سرزمینهای همجوار چه بود؟

در نتیجه این لشکرکشی ها که از زمان خلافت ابوبکر آغاز شد و تا پایان خلافت عثمان بدون وقفه ادامه یافت، سرزمین های ایران، شام و مصر فتح شد و اسلام به تدریج در آن سرزمین ها گسترش پیدا کرد.

۲۲- در زمان کدام خلیفه فتوحات متوقف شد؟

امام على علیه السلام

۲۳- برخورد مسلمانان با غیرمسلمانان در لشکر کشی ها چه بود؟

در جریان فتوحات، مسلمانان هنگامی که به سپاه دشمن برخورد می کردند و یا به آبادی و شهری می رسیدند، طبق تعالیم اسلام و سنت پیامبر، سه پیشنهاد را به آنان ارائه می دادند: اول، اسلام بیاورید؛ دوم، تسلیم شوید و جزیه پرداخت نمایید و سوم، بجنگید.

۲۴- اهمیت سرزمین شام از چه جهاتی بود؟

  سرزمین شام در غرب آسیا، به عنوان نقطه اتصال زمینی و دریایی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا، همواره از موقعیت فوق العاده مهمی برخوردار بوده است. این سرزمین تاریخ و تمدنی کهن دارد و در دوران باستان محل برخورد تمدن های کهن بین النهرین، ایران، مصر، یونان و روم بوده است.

همچنین ببینید: سوالات متن فلسفه یازدهم

۲۵- اوضاع منطقه شام هنگام حمله اعراب مسلمان را توضیح دهید؟

منطقه شام هنگام حمله اعراب مسلمان، زیر سلطه امپراتوری روم قرار داشت. در آن زمان تعدادی از قبیله های عرب در آن منطقه حضور داشتند. بسیاری از این اعراب و دیگر ساکنان بومی منطقه شام پیرو مسیحیت بودند، اما در برخی از مسائل مذهبی با کلیسای قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری روم اختلاف اساسی داشتند.

اختلافات مذهبی و تفاوت های قومی، فرهنگی و زبانی که میان توده های مردم شام با طبقه حکومتگر رومی وجود داشت، از جمله عواملی مهمی بود که پایه های حاکمیت امپراتوری روم را بر این منطقه سست کرده بود.

۲۶- چگونگی فتح شام را شرح دهید؟

ابوبکر، در اواخر خلافت خود، چندین دسته سپاه را به سوی منطقه شام فرستاد. این سپاهیان در چندین نبرد که بیشتر آنها در زمان خلافت عمر به وقوع پیوست، نیروهای رومی و متحدان محلی آنان را شکست دادند و شهرها و آبادی های آن منطقه را یکی پس از دیگری، اغلب با پیمان صلح گشودند.

در این پیمان ها، حفظ جان و مال، آزادی دین و عقیده مردم آن شهرها در برابر تسلیم و پرداخت جزیه تضمین شده بود.

۲۷- در جریان محاصره بیت المقدس رفتار مسلمانان با مسیحیان چگونه بود؟

در جریان محاصره شهر بیت المقدس (ایلیا)، ساکنان مسیحی شهر اعلام کردند که فقط در حضور خلیفه، قرارداد صلح و تسلیم شهر را امضاء می کنند. مسلمانان با بردباری این شرط را پذیرفتند و بدین منظور خلیفه دوم از مدینه به بیت المقدس رفت.

۲۸- وضعیت مصر مصر هنگام ظهور اسلام چگونه بود؟

نیز همچون شام، به هنگام ظهور اسلام، بخشی از قلمرو امپراتوری روم شرقی بود. اسکندریه در شمال مصر، یکی از مراکز مهم نیروی دریایی آن امپراتوری به شمار می رفت. با وجود تسلط رومیان بر مصر، موقعیت مسلمانان در شام و حتی در شبه جزیره عربستان در معرض خطر جدی بود. از این رو مسلمانان بعد از فتح شام درصدد برآمدند که مصر را نیز تسخیر کنند.

عمروعاص که آبادانی و ثروت فراوان آن سرزمین را از نزدیک مشاهده نموده و تا اندازه ای با وضعیت سیاسی و اجتماعی آن جا آشنا بود، فرماندهی سپاه اعراب مسلمان را در حمله به مصر به عهده گرفت.

۲۹- مصریان به چه دلایلی نسبت به حاکمیت امپراتوری روم بر سرزمین خویش ناخشنود بودند؟

از یک سو مالیات های سنگینی را می پرداختند و از سوی دیگر اجازه نداشتند که به مقام های عالی برسند. علاوه بر آن، توده های مسیحی مصر اختلافات مذهبی شدیدی با رومیان داشتند.

۲۹- چرا یهودیان در مصر از امپراتوری روم ناراضی بودند؟

گروه هایی از پیروان آیین یهود نیز که در اسکندریه و سایر نقاط مصر پراکنده بودند، به دلیل عدم حمایت امپراتور روم از آنان در برابر مسیحیان، از او ناخشنود بودند.

۳۰- مصر چگونه توسط مسلمانان فتح شد؟

در هر حال، اعراب مسلمان طی نبردهایی، لشکریان رومی را شکست دادند و شهرهای مصر را یکی پس از دیگری به جنگ و یا به صلح گشودند.

۳۱- عوامل پیروزی مسلمان در مصر را بنویسید؟

موفقیت سریع و فتوحات درخشان نیروهای مسلمان در مصر بیشتر نتیجه عدم مقاومت مردم آن سرزمین در برابر سپاه اسلام بود. رفتار مسالمت آمیز و مداراجویانه پیروان اسلام با مسیحیان به هنگام فتح شام و امید به آزادی مذهبی در زیر سایه حکومت مسلمانان، تأثیر بسزایی بر متحد نشدن مصریان با رومیان داشت.

۳۲- نتایج فتح مصر را بنویسید.

با فتح مصر (سال ۲۰ ق)، سلطه و نفوذ سیاسی – نظامی امپراتوری روم شرقی در آن سرزمین از بین رفت، شام از خطر هجوم رومیان تا حدودی در امان ماند و زمینه برای پیشروی مسلمانان در دیگر مناطق آفریقا، مهیا شد.

۳۳- آثار و پیامدهای سیاسی فتوحات در زمان خلفای نخستین در مصر را بیان نمایید.

از نظر سیاسی، اعراب مسلمان در فاصله کمتر از ۲۰ سال، دو قدرت بزرگ جهان آن روز یعنی حکومت ساسانیان و امپراتوری روم شرقی را شکست دادند و سرزمین های مهم ایران، شام و مصر را تصرف کردند.

به دنبال این پیروزی های نظامی، قلمرو خلافت گسترش زیادی یافت و مردمان و اقوامی مختلفی که زبان و فرهنگ متفاوتی با اعراب داشتند، تحت حکومت آنان قرار گرفتند.

۳۴ – آثار و پیامدهای اقتصادی فتوحات در زمان خلفای نخستین در مصر را بنویسید.

به لحاظ اقتصادی، سرزمین های فتح شده ثروتمند و دارای شهرها و روستاهای آباد و بزرگی بودند. اعراب علاوه بر غنائم فراوانی که در جریان فتوحات کسب کردند، منابع اقتصادی و درآمدهای مالیاتی آن سرزمینها را در اختیار خود گرفتند.

۳۵- آثار و پیامدهای فتح مصر در زمان خلفای نخستین در زمینه علم و فرهنگ را ذکر کنید؟

مهم ترین اثر و پیامد فتوحات در عرصه دین و فرهنگ جلوه گر شد. از یک سو، سپاهیان عرب دین اسلام را به سرزمین های فتح شده بردند و به تدریج مردم آن سرزمین ها مسلمان شدند؛

از سوی دیگر، ایران، شام و مصر دارای فرهنگ و تمدنی غنی و مردمان متمدنی بودند که سهم بسزایی در شکل گیری و شکوفایی تمدن اسلامی ایفا کردند.

پاسخ پرسش های نمونه درس پنجم تاریخ یازدهم انسانی

۱-علل بروز جنگ های رده را بیان کنید.

۱- گروه هایی از قبایل عربستان، که در سال های پایانی زندگانی رسول خدا و پس از گسترش قدرت مسلمانان، اسلام آورده بودند و با تعالیم آن أنس و آشنایی نداشتند

۲- گروه دوم افرادی بودند که در واپسین روزهای زندگانی رسول خدا و با پدیدار شدن آثار بیماری آن حضرت، ادعای پیامبری کردند

۳ – گروه سوم، کسانی بودند که ابوبکر را به عنوان خلیف هی پیامبر قبول نداشتند و به طور آشکار از حضرت علی حمایت می کردند.

 ٢. دلایل شورش مردم بر خلیفه سوم در شهرهای مختلف قلمرو اسلامی چه بود؟

عثمان بن عفان روش متفاوتی نسبت به خلفای پیش از خود در پیش گرفت او مروان بن حکم و پدرش را که پیامبر از مدینه رانده بود، به آن شهر باز گرداند.

همچنین خویشاوندان اموی خود را بر سر کار آورد و دست آنان را در اداره امور خلافت باز گا اشت. برخی از صحابه ی پیامبر همچون ابوذر غفاری و عمار یاسر، نسبت به رفتار عثمان و منصوبان وی انتقاد و اعتراض کردند. خلیفه که تحت تأثیر اطرافیان و مشاوران خود از جمله مروان بن حکم قرار داشت، انتقاد کنندگان را تبعید نمود.

٣. شیوه تقسیم و توزیع بیت المال توسط علی و سه خلیفه پیش از او را توضیح دهید.

در دوران خلافت عمر در آمدهای فراوانی از سرزمین های ثروتمندی که فتح شده بود به خزانه ی مسلمانان در مدینه سرازیر شد. وی این درآمدها را به عنوان عطایا میان مسلمانان توزیع کرد.

 نحوه ی توزیع عطایا توسط خلیفه ی دوم، اگر چه بر پایه ی مساوات اسلامی نبود، اما ساده زیستی و سختگیری ایشان نسبت به کارگزاران خلافت و بزرگان قریش، از ثروت اندوزی و تجمل گرایی آنان جلو گیری کرد.

در دوران خلیفه ی سوم بذل و بخشش های فراوانی از بیت المال مسلمانان به افراد مختلف، به خصوص خاندان بنی امیه صورت گرفت.

وی محدودیت هایی را که عمر برای ثروت اندوزی سران قریش ایجاد کرده بود، نادیده گرفت؛ از این رو، آنان اراضی و مزارع وسیعی را در ایران، شام و مصر تصرف کردند و بر ثروت خود افزودند. امام علی در دوران خلافتش تلاش کرد که عدالت و مساوات اسلامی را اجرا کند. از این رو، بیت المال را به طور مساوی میان تمام مسلمانان اعم از عرب و غیر عرب، سیاه و سفید و بنده و آزاد تقسیم کرد.

۴. دلایل سیاسی و اقتصادی مخالفت و دشمنی سران قریش با خلافت امام علی را شرح دهید.

امام مصمم بود که مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر عمل نماید؛ از این رو، سران قریش و به ویژه اشراف بنی امیه که از بیعت با ایشان خودداری کرده بودند، به مخالفت و دشمنی برخاستند.

 از جمله معاویه پسر ابوسفیان که توسط على از حکومت شام برکنار شده بود، به بهانه ی خونخواهی عثمان، به سرکشی پرداخت. معدودی از بزرگان قریش مانند طلحه و زبیر نیز که بیعت کرده بودند، چون امام با تقاضایشان برای به دست گرفتن حکومت برخی شهرها و مناطق موافقت نکرد، بیعت خود را شکستند و به صف مخالفان پیوستند. 

۵. عوامل مؤثر بر موفقیت مسلمانان در فتح شام و مصر را در دو بعد سیاسی و اجتماعی بیان کنید.

منطقه ی شام هنگام حمله ی اعراب مسلمان، زیر سلطه امپراتوری روم شرقی قرار داشت.

 در آن زمان تعدادی از قبیله های عرب در آن منطقه حضور داشتند. بسیاری از این اعراب و دیگر ساکنان بومی منطقه ی شام پیرو آیین مسیحیت بودند، اما در برخی از مسائل مذهبی با کلیسای قسطنطنیه، پایتخت امپراتوری روم شرقی اختلافات اساسی داشتند.

اختلافات مذهبی و تفاوت های قومی، فرهنگی و زبانی که میان توده های مردم شام با طبقه ی حکومتگر رومی وجود داشت، سبب شده بود که پایه های حاکمیت امپراتوری روم شرقی بر این منطقه سست شود. مصریان نیز به دلایل مختلفی نسبت به حاکمیت امپراتوری روم بر سرزمین خویش ناخشنود بودند؛ از یک سو مالیات های سنگینی را به رومیان می پرداختند و از سوی دیگر اجازه نداشتند که به مقام های عالی برسند.

علاوه بر آن، مسیحیان مصر اختلافات مذهبی شدیدی با رومیان داشتند. گروه هایی از پیروان آیین یهود نیز که در اسکندریه و سایر نقاط مصر پراکنده بودند، به دلیل عدم حمایت امپراتور روم از آنان در برابر مسیحیان، از او ناخشنود بودند.