سوالات متن درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی + پاسخ پرسش های نمونه

در این نوشته با سوالات متن درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی با جواب همراه شما یازدهمی های رشته انسانی هستیم در ادامه مطلب می توانید جزوه پرسش و پاسخ درس هفتم تاریخ ۲ رشته انسانی را مشاهده کنید.

سوالات متن درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی

جهان در عصر خلافت عباسی

۱- نخستین خلیفه عباسی که بود؟

ابومسلم و سپاهیانش پس از ورود به کوفه، با ابوالعباس سفاح به عنوان خلیفه مسلمانان بیعت کردند.

۲- عباسیان برای توجیه حقانیت و مشروعیت خلافت خویش، بر چه چیزی، تأکید می کردند؟

بر خویشاوندی و پیوندی که از طریق عباس بن عبدالمطلب با پیامبر داشتند، تأکید می کردند. آنان خود را مصداق اهل بیت و شایسته جانشینی رسول خدا می دانستند.

٣- چه کسی در ابتدای خلافتش مدعی شد که جانشینی پیامبر، حق خاندان او بوده، ولی امویان آن را به زور غصب کردند و اکنون حق به حقدار رسیده است؟

ابوالعباس سفاح

۴- متن زیر را بخوانید و مشخص کنید منظر چه کسی است؟

ابومسلم و سپاهیانش پس از ورود به کوفه، با این فرد به عنوان خلیفه مسلمانان بیعت کردند. عباسیان برای توجیه حقانیت و مشروعیت خلافت خویش، بر خویشاوندی و پیوندی که از طریق عباس بن عبدالمطلب با پیامبر داشتند، تأکید می کردند. آنان خود را مصداق اهل بیت و شایسته جانشینی رسول خدا می دانستند.

از این رو، این فرد در ابتدای خلافتش مدعی شد که جانشینی پیامبر، حق خاندان او بوده، ولی امویان آن را به زور غصب کردند و اکنون حق به حقدار رسیده است. جواب: ابوالعباس سفاح

۵- پس از سفاح (ح ۱۳۲ – ۱۳۶ ق)، چه کسی به خلافت رسید؟

برادرش منصور (ح ۱۳۶ – ۱۵۸ ق)، 

۶- چه کسی نقش زیادی در تحکیم و تثبیت حکومت عباسیان داشت؟

برادرش منصور (ح ۱۳۶ – ۱۵۸ ق)،

۷- اقدامات منصور عباسی را شرح دهید؟

١- وی نخست، عموهایش را که مدعی جانشینی سفاح بودند، از همه مناصب مهمی که داشتند خلع کرد و دبیر آنان، ابن مقفع (روزبه ایرانی را که متفکری شجاع و مترجم کتاب هایی از زبان پهلوی به عربی بود، به قتل رساند.

۲- او سپس ابومسلم را با وجود خدمات بزرگی که به عباسیان کرده بود، ناجوانمردانه کشت؛ زیرا نگران نفوذ و قدرت فراوان فرمانده سیاه جامگان بود.

۳- منصور همچنین قیام دو تن از علویان و نیز قیام های پردامنه ای را که در اعتراض به قتل ابومسلم در ایران صورت گرفت، بی رحمانه سرکوب کرد.

۴- یکی از اقدامات مهمی که منصور در جهت تحکیم و تثبیت خلافت خاندان خود انجام داد، بنای شهر بغداد به عنوان پایتخت عباسیان بود. این شهر در مکانی نزدیک تیسفون، پایتخت ساسانیان و بر اساس سنت شهرسازی ایران باستان ساخته شد. صدها معمار، نجار، آهنگر و کارگر که اغلب ایرانی بودند، در بنای بغداد مشارکت داشتند.

۸- نتایج کلی خلافت منصور عباسی را بیان نمایید؟

بدین گونه با از میان برداشتن رقیبان و مخالفان داخلی، بنای پایتخت جدید و پایه ریزی تشکیلات سیاسی اداری منظم در زمان منصور، خلافت عباسیان استوار شد و تمام سرزمین های اسلامی به استثنای آندلس تحت فرمان آن در آمد.

۹- دوره های خلافت عباسیان را ذکر کنید؟

الف) دورۂ نیرومندی و شکوفایی (۱۳۲ – ۲۳۲ ق)

ب) دوره ضعف و تجزیه (۲۳۲ – ۶۵۶ ق) 

۱۰- ویژگیهای این دوره دورۂ نیرومندی و شکوفایی (۱۳۲ – ۲۳۲ ق) خلافت عباسی را بیان نمایید؟

۱- در این دوره که صد سال نخست حکومت عباسیان را شامل می شود، خلفا از قدرت و نفوذ فوق العاده ای برخوردار بودند و توانستند تا حد زیادی یکپارچگی قلمرو خلافت حفظ کنند و قیام ها و شورشهای مختلف را سرکوب کنند.

۲- آنان همچنین بر امور سیاسی، نظامی، اداری و دینی نظارت و سیطره کامل داشتند؛ حاکمان ولایات، فرماندهان نظامی، وزیران و بسیاری دیگر از کارگزاران حکومتی را عزل و نصب می کردند و دستور به جنگ و صلح می دادند.

همه خلفای این دوره قدرتمند بودند، اما منصور، هارون الرشید و مأمون به مراتب قدرت و تأثیرگذاری بالاتری در تاریخ این سلسله داشتند.

۳- یکی از ویژگی های شاخص خلافت عباسیان، اجتناب از سیاست عرب گرایی بود که امویان دنبال می کردند.

به همین دلیل، در این دوره، ایرانیان در کنار اعراب از جایگاه ممتازی در حکومت عباسیان برخوردار شدند و نقش مهمی را در اداره امور خلافت به عهده گرفتند. آنان علاوه بر تصدی منصب مهم وزارت و سایر مناصب دیوانی، در مواردی به فرماندهی سپاه و حکومت بر برخی ولایات منصوب شدند.

۱۱- کدام ایرانیان در خلافت عباسی صاحب نفوذ و قدرت شدند؟

علاوه بر ابوسلمه و ابومسلم، ایرانیان دیگری نیز در دستگاه خلافت عباسیان صاحب نفوذ و قدرت فراوان شدند که بارزترین آن ها خاندان های برمکی و سهل بودند.

همچنین ببینید: سوالات درس به درس جامعه شناسی یازدهم

۱۲- پنجمین خلیفه عباسی که بود؟

هارون الرشید(ح ۱۷۰ – ۱۹۳ ق)

۱۳- کدام یک خاندان ایرانی در خلافت هارون نفوذ زیادی داشتند؟ و سرانجام آنها چه شد؟

هارون مقام و حتی جانش را مدیون دبیر و مربی خویش، یحیی پسر خالد برمکی بود، اداره امور خلافت را به او سپرد. یحیی و دو پسرش مدت هفده سال صاحب چنان قدرت و عظمتی بودند که این دوره در تاریخ به دوران فرمانروایی برمکیان معروف شده است،؛ اما سرانجام به طور ناگهانی و بی رحمانه به دستور خلیفه از میان برداشته شدند.

۱۴- چه کسانی نقش تعیین کننده ای در تحولات خلافت در زمان مأمون (ح ۱۹۸- ۲۱۸ ق) داشتند؟

فضل بن سهل و برادرش حسن بن سهل که دست پرورده برمکیان و از دهقانان و زمین داران بزرگ خراسان بودند.

۱۵- مأمون چگونه خلافت را به دست گرفت؟

هارون دو پسرش امین و مأمون را به ترتیب به عنوان ولیعهد برگزید، اما امین پس از آن که به خلافت رسید، برادرش را از ولیعهدی کنار زد. مأمون با تدبیر و شمشیر خاندان سهل، برادرش را شکست داد و خلیفه شد.

۱۶- مهم ترین اقدامات مأمون پس از رسیدن به خلافت را بنویسید؟

پس از آن بود که فضل بن سهل به عنوان وزیر مأمون و حسن بن سهل در منصب حاکم عراق، صاحب قدرت و جایگاه رفیعی شدند. خلیفه حتی تحت تأثیر وزیر قدرتمند خود، مرکز خلافت را از بغداد به مرو منتقل کرد و لباس و پرچم سیاه را که نشان عباسیان بود به رنگ سبز در آورد.

۱۷- چرا بزرگان عرب در صدد برآمدند که مأمون را خلع و فرد دیگری از خاندان عباسی را به خلافت بنشانند؟

بزرگان عرب در بغداد نسبت به تسلط خاندان سهل بر امور خلافت به حسادت و دشمنی پرداختند و در صدد برآمدند که مأمون را خلع و فرد دیگری از خاندان عباسی را به خلافت بنشانند. شاید به همین دلیل بوده که مأمون تصمیم گرفت وزیر خود را به قتل رسانده و برادر او را خانه نشین کند. خلیفه همچنین، دوباره جامه سیاه به تن کرد و بغداد را مرکز خلافت قرار داد. 

۱۸- ضعف عباسیان با چه حادثه ای آغاز شد؟

با پایان گرفتن حکومت مأمون و خارج شدن اداره امور از دست وزیران ایرانی، به تدریج حکومت عباسیان نیز رو به ضعف و انحطاط گذاشت.

۱۹- چه حوادثی موجب تجزیه قلمرو و کاهش قدرت و اختیارات سیاسی و نظامی خلفای عباسی شد؟

جانشینان مأمون، سپاهی از غلامان ترک که در سرحدات ماوراءالنهر به اسارت مسلمانان در آمده بودند و در سوارکاری و تیراندازی مهارت داشتند، تشکیل دادند. پس از آنکه فرماندهان این سپاه با عنوان امیرالامراء قدرت را به دست گرفتند و بر امور خلافت تسلط یافتند، دورانی از هرج و مرج آغاز شد. آنان خودسرانه، خلیفه ای را خلع و فردی دیگر از خاندان بنی عباس را برجای او می نشاندند. حتی برخی از خلفا به دست امیرالامراها کشته و یا کور شدند.

پدر چنین اوضاع و احوالی بود که قیام های ضد عباسیان و جنبش های استقلال طلبی، بخش های وسیعی از قلمرو خلافت از جمله ایران و شمال آفریقا و مصر را فرا گرفت. رهبران برخی از این قیام ها و جنبش ها موفق شدند قدرت را در مناطقی به دست گرفته و سلسله های حکومتی مستقلی را تأسیس کنند. چنین رویدادی به منزله تجزیه قلمرو و کاهش قدرت و اختیارات سیاسی و نظامی خلفای عباسی بود.

۲۰- امیران و سلاطین چه سلسله هایی بر خلافت عباسی تسلط یافتند؟

آل بویه و سلجوقیان

۲۱- پیشینه تأسیس دیوان در دوران اسلامی به چه زمانی باز میگردد؟

به زمان عمربن خطاب، خلیفه دوم

۲۲- عمر به پیشنهاد هرمزان، چه دیوانی را در مدینه تشکیل داد؟

دیوان محند(سپاه)

۲۳- برگرداندن خط و زبان دیوان از فارسی به عربی به دستور کدام خلیفه صورت گرفت؟

به دستور عبدالملک مروان، خلیفه اموی

۲۴- نظام ادارای عباسیان را توضیح دهید؟

در دوره نخست خلافت عباسیان، تشکیلات اداری (دیوانی) منظم و منجسمی با اقتباس از نظام دیوانی عهد ساسانیان شکل گرفت. در آن زمان، منصب وزارت، با الگو گرفتن از دوره ساسانی به وجود آمد و وزیر در رأس تشکیلات دیوانی قرار گرفت. بسیاری از سلسله های حکومتی مسلمان، از جمله سامانیان، نظام اداری خود را از نظام دیوانی خلافت عباسی اقتباس کردند.

۲۵- زمینه ها و علل شکوفایی علمی و فکری تمدن اسلامی در قرن های چهارم و پنجم هجری را توضیح دهید؟

الف) آموزه های قرآنی و سنت نبوی (گفتار و کردار رسول خدا)، انگیزه فراوانی در مسلمانان برای جست وجوی دانش و علم آموزی ایجاد کرده بود.

ب) خروج مسلمانان از شبه جزیره عربستان و فتح سرزمین هایی مانند ایران، شام، مصر و… که از پیشینه تمدنی کهن و مراکز علمی و آموزشی گوناگونی برخوردار بودند، زمینه ایجاد ارتباط فکری و فرهنگی میان مسلمانان با مردمان دیگر فرهنگ ها را فراهم آورد. در نتیجه این ارتباط، مسلمانان با علوم و دستاوردهای تمدنی مردمان سرزمین های فتح شده آشنا شدند و انگیزه و علاقه فراوانی پیدا کردند که آثار علمی و فرهنگی آن ها را به زبان عربی ترجمه کنند.

پ) حضور پیروان ادیان دیگر از جمله یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان و … در کنار مسلمانان، موجب شد که پیروان اسلام برای دفاع از باورهای دینی خود در برابر عقاید غیراسلامی به علوم عقلی و به خصوص علم کلام، روی آوردند. بروز اختلافات دینی در میان مسلمانان و شکل گیری فرقه ها و مذاهب مختلف اسلامی نیز به گسترش علم کلام کمک کرد.

ت) پشتیبانی مادی و معنوی خلفا، وزیران و دیگر مقام های حکومتی از عالمان و فعالیت های آنان، نیز سهم زیادی در رواج و رونق علم و دانش در میان مسلمانان داشت.

۲۶- چه عواملی، گسترش علوم را در قرن اول هجری کند و دشوار کرده بود؟

نخست، آنکه نگارش باورها و دانسته های علمی در فرهنگ عربی آن روزگار چندان معمول نبود. اعراب نقل شفاهی را موثق ترین روش در بیان شعر، لغت، اخبار و احادیث میدانستند. به همین دلیل در آغاز از تدوین احادیث نبوی هم اجتناب می کردند؛

دوم، خط عربی نیز در آغاز، خطی ابتدایی بود که نگارش را دشوار می ساخت؛

سوم، خلفای اموی چندان اعتنایی به علوم و معارف سایر اقوام و جوامع نداشتند و اهتمام به امور علمی در نظر آنان، کاری کم ارزش و در شأن موالی به حساب می آمد.

۲۷- اوج فعالیتهای فکری و علمی مسلمانان در زمان عباسیان در زمان کدام خلفا بود؟

هارون و مأمون

۲۸- مورخان، نقش کدام خاندان ها را در گسترش نهضت علمی و فکری دوران هارون و مأمون بسیار مؤثر و مهم می شمارند؟

خاندان های برمکیان و سهل

۲۹- در دوره ی عباسیان اندیشمندان و دانشمندان در کجا گرد هم می آمدند؟

در آن زمان تعداد زیادی از اندیشمندان و دانشمندان با ملیت، زبان و فرهنگ متفاوت در بغداد، پایتخت عباسیان گرد هم آمدند و در مراکز علمی و آموزشی متعددی که در آن شهر تأسیس شده بود، مشغول به کار شدند. بیت الحکمه و رصدخانه بغداد از مهم ترین آن مراکز به شمار می رفتند.

۳۰- منظور از نهضت ترجمه چیست؟

منظور از نهضت ترجمه، جنبش اقتباس و انتقال آثار علمی و فرهنگی تمدن های ایران، یونان، مصر و هند به عالم اسلامی و ترجمه آنها به زبان عربی در دوره عباسیان بود. 

۳۱- نتایج نهضت ترجمه را بنویسید؟

نهضت ترجمه تأثیر بسیار زیادی در پیشرفت های علمی و فکری و شکوفایی تمدنی مسلمانان داشت. در طول این نهضت (از نیمه قرن دوم تا اواخر قرن چهارم هجری) شمار زیادی از آثار علمی در موضوع های فلسفه، طب، ریاضیات، نجوم، موسیقی، کیمیا، گیاه شناسی و جانورشناسی، سیاست و کشورداری از زبان های پهلوی (ایرانی)، سریانی زبان مردم شام)، یونانی و سانسکریت (هندی) به عربی ترجمه شد.

۳۲- مشهورترین مترجمانی که در بیت الحکمه فعالیت داشتند را ذکر کنید؟

از مشهورترین این مترجمان، می توان از ”نین بن اسحاق، اسحاق بن حنین، برادران بنی موسی (خاندان خوارزمی) و خاندان بختیشوع نام برد.

۳۳- کدام خلیفه عباسی علاقه فراوانی به مباحث و مناظره های علمی از خود نشان میداد؟

مأمون خلیفه عباسی

۳۴ – اقدامات در زمینه فکری و علمی در دوره عباسیان چه نتایجی داشت؟

به هر حال، تحت تأثیر تعالیم اسلام و مجموعه ای از امکانات و حمایت های مادی و معنوی که در دوره نخست خلافت عباسی فراهم آمد، تحول فکری و علمی عظیمی در میان مسلمانان ایجاد شد. آثار و پیامدهای این تحول، پیشرفت فوق العاده مسلمانان در رشته های مختلف علوم و معارف و پا به عرصه نهادن دانشمندان و متفکران بزرگی بود.

۳۵- امام کاظم علیه السلام چرا و به دستور چه کسانی به زندان افتاد و به شهادت رسید؟

امام کاظم علیه السلام (۱۲۸ – ۱۸۳ ق) تا ۱۶۹ ق در مدینه به بیان تعالیم اسلام و تربیت شاگردان اشتغال داشت. آن حضرت شیعیان را از همکاری با حکومت عباسی منع می کرد و در موقعیت های مختلف با سخنانی صریح به نفی حاکمیت عباسیان می پرداخت. از این رو، به دستور مهدی و هارون عباسی به زندان افتاد و سرانجام در زندان به شهادت رسید.

۳۶- دوره زندگانی امام هشتم شیعیان(۱۴۸ – ۲۰۳ ق)، همزمان با دوران خلافت چه کسانی بود؟

امین و مأمون

۳۷- چرا مأمون امام رضا(ع) را از مدینه به مرو منتقل کرد؟

مأمون در آغاز خلافتش با بعضی قیام های علویان و مخالفت طرفداران امین روبه رو شد. از این رو، به منظور کسب حمایت شیعیان، مهار قیام های علویان و جلب اعتماد خراسانیان، امام رضا علیه السلام را از مدینه به مرو منتقل و مجبور به پذیرش مقام ولایتعهدی خود کرد.

۳۸- مأمون به تشویق چه کسی امام رضا(ع) را از مدینه به مرو منتقل کرد؟

تشویق فضل بن سهل

۳۹ – فعالیت امامان شیعه پس از امام رضا علیه السلام بر چه اساسی استوار بود؟

فعالیت امامان شیعه پس از امام رضا علیه السلام بر تربیت شاگردان و یاران برجسته، مقابله با تحریف مبانی دینی و سنت نبوی، حفظ جامعه شیعی و مبارزه با جریان های فکری و فرهنگی انحرافی در شیعه متمرکز بود.

۴۰- امامان شیعه پس از امام رضا علیه السلام ناگزیر به اقامت در کجا شدند؟

سامرا

۴۱- فاطمیان چه کسانی بودند؟

فاطمیان، خاندانی از شیعیان اسماعیلی مذهب بودند. اسماعیلیه شاخه ای از فرقه شیعه هستند که اسماعیل پسر امام جعفرصادق علیه السلام را که قبل از آن حضرت وفات یافته بود، به عنوان امام هفتم میشناسند.

۴۲- انشعابات فاطمیان را بنویسید؟ 

اسماعیلیان در بین خود انشعاباتی یافتند؛ یک گروه آنان، اسماعیلیان فاطمی بودند که به استمرار امامت در فرزندان اسماعیل اعتقاد داشتند. از این رو، خلفای فاطمی، خود را از نوادگان اسماعیل، پسر امام جعفر صادق علیه السلام، می شمردند.

۴۳-چگونگی تأسیس خلافت فاطمیان را توضیح دهید؟

در شرایطی که خلافت عباسی در سراشیبی ضعف و انحطاط افتاده بود، یکی از نوادگان اسماعیل، پسر امام جعفر صادق علیه السلام به نام عبیدالله مهدی، حکومتی را در شمال آفریقا (تونس و مراکش) بنیاد نهاد (۲۹۷ ق) که به خلافت فاطمیان معروف شد. خلفای فاطمی پس از مدتی، مصر را نیز به تصرف در آوردند و شهر قاهره را به عنوان پایتخت خود بنا کردند تا با بغداد عباسیان رقابت کند. آنان سپس، منطقه شام را نیز گرفتند.

۴۴ – اوج قدرت خلافت فاطمیان در زمان چه کسی بود؟

خلافت فاطمیان در زمان مستنصر (ح ۴۲۷ – ۴۸۷ ق) به اوج قدرت و شکوه دست یافت و قلمرو آن به نهایت وسعت خود رسید.

۴۵- در زمان مستنصر خلیفه فاطمی چه کسی قیام کرد و نتیجه چه شد؟

در زمان او، فردی به نام آرسلان بساسیری در عراق قیام کرد و با بیرون راندن خلیفه عباسی از بغداد، به نام خلیفه فاطمی خطبه خواند، اما خیلی زود توسط طغرل سلجوقی سرکوب و نابود شد.

۴۶- حکومت فاطمیان در زمان کدام خلیفه، اقتصادی پررونق و کشاورزی، تجارت و صنعت پیشرفته ای داشت؟

مستنصر خلیفه فاطمی

۴۷- چگونگی ضعف و انقراض فاطمیان را توضیح دهید؟

از اواخر دوران مستنصر، حکومت فاطمیان دچار ضعف سیاسی و بحران اقتصادی شد. حملات پیاپی سلجوقیان به قلمرو خلافت فاطمی و سپس شروع جنگ های صلیبی، وضعیت آن را بدتر کرد. حکومت فاطمیان سرانجام توسط صلاح الدین ایوبی منقرض شد( ۵۶۷ ق). 

۴۸- روابط فاطمیان و عباسیان را شرح دهید؟

روابط دو خلافت فاطمی و عباسی همواره خصومت آمیز بود. فاطمیان خلافت را حق خود می دانستند و حکومت عباسیان را به رسمیت نمی شناختند. علاوه بر آن، خلفای فاطمی با تسلط بر مناطق شام و حجاز، حکومت عباسیان را به شدت تهدید مورد تهدید قرار دادند.

فاطمیان همچنین با فرستادن عده زیادی از داعیان (مبلغان مذهب اسماعیلیه) به سرزمین های دور و نزدیک، از جمله عراق، ایران و یمن و گسترش دعوت اسماعیلی، خشم و وحشت خلفای عباسی و سلاطین سلجوقی را برانگیختند. برخی از مبلغان اسماعیلی، علاوه بر فعالیت های تبلیغی، علیه دشمنان خود اقدام به عملیات سیاسی و نظامی نیز می کردند.

در مقابل، عباسیان نیز کوشیدند با استفاده از توان سیاسی و نظامی حکومت سلجوقیان و دیگر متحدان خود، با خلافت فاطمی مقابله کنند. خلافت عباسی همچنین اقدام به تبلیغات گسترده ای علیه فاطمیان کرد و به ترفندهای گوناگونی متوسل شد که نشان دهد نسب خلفای فاطمی جعلی است و آنان از نسل على علیه السلام و فاطمه سلام الله علیها نیستند.

۴۹- سیاست مذهبی فاطمیان را بیان نمایید.

خلافت فاطمی نسبت به ترویج مذهب تشیع اسماعیلی و رواج آیین های شیعی در مناطق زیر سلطه خود اهتمام جدی داشت و از عالمان شیعی حمایت می کرد.

فاطمیان در شهرهای قلمرو خود به نام امامان اسماعیلی خطبه می خواندند. اگر چه معدودی از خلفای فاطمی، محدودیت هایی را برای پیروان سایر مذاهب از جمله اهل تسنن ایجاد کردند، اما در بیشتر دوران حکومت فاطمیان، اهل تسنن آزادانه به زندگی و فعالیت دینی و اجتماعی خود مشغول بودند.

۵۰- فعالیت های علمی و فرهنگی فاطمیان را شرح دهید؟

قاهره در روزگار فاطمیان شاهد شکل گیری و فعالیت وسیع مراکز علمی و آموزشی گوناگونی بود. یکی از بادوام ترین دانشگاه های دنیای اسلامی با نام آلأزهر توسط فاطمیان در آن شهر بنیان نهاده شد (۳۵۹ ق) و تا کنون با همین نام به فعالیت خود ادامه داده است.

علاوه بر آن، مرکز علمی بزرگ دیگری با نام دارالعلم (الحکمه) در قاهره شکل گرفت و استادان بزرگی در آن مرکز علمی به تدریس علوم مختلف از قبیل فقه، نجوم، طب، ادبیات و… گماشته شدند. به منظور آنکه دارالعلم قاهره بتواند نقشی همچون بیت الحکمه بغداد داشته باشد، کتاب های زیادی تهیه و در اختیار مشتاقان علم که در آن مشغول فعالیت علمی بودند، نهاده شد.

۵۱- هدف اساسی فاطمیان از ایجاد مراکز علمی و آموزشی بزرگ چه بود؟

تربیت عالمان و داعیان مسلط به تعالیم مذهب اسماعیلی و دیگر معارف بود. اغلب دانش آموختگان این مراکز، دانشمندان و عالمان برجسته ای بودند که کتاب ها و رساله های زیادی در فلسفه، کلام، فقه و دیگر علوم تألیف کردند و دعوت اسماعیلی را در درون قلمرو فاطمیان و خارج از آن تا هندوستان و ماوراءالنهر گسترش دادند.

۵۲- چه عاملی در دوره فاطمین به توسعه هنرهای تزئینی و معماری کمک کرد؟

علاقه خلفای فاطمی به مظاهر شکوه و جلال

۵۳- باشکوه ترین شهری که فاطمیان بنا کردند را نام برده و ویژگی های آن را بنویسید

. فاطمیان شهرهای مختلفی را بنا کردند که باشکوه ترین آنها قاهره بود. مساجد جامع ازهر، جامع حاکم و جامع أقمر از مشهورترین نمونه های آثار معماری این عصر در قاهره به شمار می روند.

همچنین ببینید: سوالات درس به درس فلسفه یازدهم

۵۴- در دورهمی فاطمیان چه هنرهایی رایج بود؟

نقاشی، شیشه گری، کاشی کاری، منبت کاری، کاغذسازی و فلزکاری

پاسخ پرسش های نمونه درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی

خلافت عباسیان را به لحاظ شیوه کسب، انتقال و حفظ قدرت با خلافت امویان، مقایسه کنید.

امویان از همان آغاز پذیرش اسلام که پس از حدود دو دهه مخالفت و ستیز با اسلام و بنی هاشم صورت گرفت، در پی آن بودند تا به هر طریق ممکن، سروری پیشین خود را بازیابند. شکل گیری جریان سقیفه در پی رحلت پیامبر (ص) که منجر به حضور عناصری از امویان در بدنه حکومت شد، به تدریج زمینه ساز قدرت یابی ایشان گردید.

 خلیفه دوم با دمیدن روح بلند پروازی در معاویه که حکومت شامات را در اختیار او گذاشته بود، امویان را در کسب قدرت، جدی تر کرد. با روی کار آمدن عثمان که خود از بنی امیه بود، آنان هم کلید بیت المال را و هم شمشیر سلطان را در دست گرفته و از هر حیث خود را تقویت کردند.

آنان به ستیز با خلافت امام علی (ع) پرداخته و انواع مشکلات را برای آن حضرت به وجود آوردند و سرانجام با وادار کردن امام حسن (ع) به صلح، به آرزوی دیرینه خود رسیده و حکومت جهان اسلام را از آن خود کردند و بدین گونه خلافت از خاندان نبوت به خاندان بنی امیه انتقال یافت. معاویه علاوه بر اینکه موروثی شدن خلافت در میان امویان را بنیان نهاد، مفهوم خلافت اسلامی را با دستاویزی مذهبی به سلطنت اسلامی مبدل ساخت.

خلافت عباسیان با قیامی عمومی، که طی چندین دهه در قلمرو شرقی امویان گسترش یافت و رهبری آن را نوادگان عباس عموی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برعهده داشتند، شکل گرفت. اساسی ترین رویکرد محرکان این قیام، انتقال خلافت به خاندان پیامبر بود که با شعار «الرضا من آل محمد» ترویج و با استقبال عمومی مواجه شد.

مهارت به کار رفته در این مخفی کاری به گونه ای بود که حتی چندی پیش از سقوط امویان، گروهی از علویان به رهبری عبدالله بن حسن و پسرانش، با امیدواری کامل به انتقال خلافت به علویان به اخذ بیعت اقدام کردند .

با این حال، دیری نپایید که معلوم شد هدف تمامی تلاش های صورت گرفته طی سال ها فعالیت سازمان یافته تبلیغاتی و گسترده، جز انتقال خلافت به عباسیان نبوده است و علویان سهمی در خلافت جدید ندارند.

این مسئله از همان آغاز با واکنش شدید گروه هایی از علویان مواجه شد و به تدریج به تقابل نظامی – سیاسی آنان با عباسیان در تمام ادوار حکومتشان انجامید.

با این حال، موضع سرسختانه عباسیان که با سرکوب شدید علویان همراه شد، توأم با پذیرش تدریجی مشروعیت حکومت عباسی در اذهان بسیاری از مسلمانان، تلاشهای علویان برای احراز مقام خلافت را ناکام گذاشت. عباسیان بیش از پنج قرن (۱۳۲- ۶۵۶) با بر بخش مهمی از قلمرو جهان اسلام حکم راندند. 

۲. اقدام های مهم منصور را برای تحکیم و تثبیت خلافت عباسیان، فهرست نمایید.

وی نخست، عموهایش را که مدعی جانشینی سفاح بودند، از همه ی مناصب مهمی که داشتند خلع کرد و دبیر آنان، ابن مقفع (روزبه ایرانی را که متفکری شجاع و مترجم کتاب هایی از زبان پهلوی به عربی بود، به قتل رساند.

او سپس ابومسلم خراسانی را با وجود خدمات بزرگی که به عباسیان کرده بود، ناجوانمردانه کشت؛ زیرا نگران نفوذ و قدرت فراوان فرمانده سیاه جامگان بود.

منصور همچنین قیام دو تن از علویان و نیز قیام های پردامنه ای را که در اعتراض به قتل ابومسلم در ایران صورت گرفت، بی رحمانه سرکوب کرد. یکی دیگر از اقدامات مهمی که منصور در جهت تحکیم و تثبیت خلافت خاندان خود انجام داد، بنای شهر بغداد به عنوان پایتخت عباسیان بود. 

٣. تحلیل و قضاوت خود را از اقدام خلفای عباسی در کشتن ابومسلم بیان کنید.

موقعیت و نفوذ سیاسی وی چنان بود که فرمانروایان و سرداران نظامی ناحیه شرقی خلافت را بی فرمان خلیفه تعیین می کرد و به نام خویش سکه می زد و خلیفه در عراق بدون دستور او هیچ کار مهمی انجام نمی داد.

 این قدرت و شکوه ابومسلم باعث حسادت و کینه عباسیان خصوصا منصور شده بود.

منصور برای بازداشتن ابو مسلم از رفتن به خراسان کوشید که وی را با پیشنهاد پذیرش حکومت شام و مصر فریب دهد اما ابومسلم که می دانست تنها پایگاه استوار او خراسان است از پذیرفتن فرمان خلیفه سرباز زد. سرانجام ابو مسلم فریفته وعده های دروغین خلیفه و یارانش شد و از میانه راه به عراق بازگشت و به توطئه منصور به قتل رسید. 

۴. نقش خاندان ایرانی سهل را در تحولات سیاسی و فرهنگی دوران مأمون شرح دهید.

فضل بن سهل و برادرش حسن بن سهل که تربیت یافته ی برمکیان و از دهقانان و زمین داران بزرگ خراسان بودند، نقش تعیین کننده ای در تحولات خلافت در زمان مأمون داشتند.

مأمون با تدبیر و شمشیر ایرانیانی همچون خاندان سهل و طاهر بن حسین (ذوالیمینین)، برادرش را شکست داد و خلیفه شد. پس از آن بود که فضل بن سهل به عنوان وزیر مأمون و حسن بن سهل در منصب حاکم عراق، صاحب قدرت و جایگاه رفیعی شدند. خلیفه حتى تحت تأثیر وزیر قدرتمند خود، مرکز خلافت را از بغداد به مرو منتقل کرد و لباس و پرچم سیاه را که نشان عباسیان بود به رنگ سبز در آورد. بزرگان عرب در بغداد نسبت به تسلط خاندان سهل بر امور خلافت 

به حسادت و دشمنی پرداختند و در صدد برآمدند که مأمون را خلع و فرد دیگری از خاندان عباسی را به خلافت بنشانند. شاید به همین دلیل بود که مأمون تصمیم گرفت وزیر خود را به قتل رسانده و برادر او را خانه نشین کند.

 ۵. مهم ترین دستاوردهای خلافت فاطمیان در عرصه علم و آموزش چه بود؟ توضیح دهید.

یکی از بادوام ترین دانشگاه های دنیای اسلامی به نام الأزهر توسط فاطمیان در آن شهر قاهره بنیان نهاده شد که تا کنون با همین نام به فعالیت خود ادامه داده است.

 علاوه بر آن، مرکز علمی بزرگ دیگری با نام دار العلم الحکمه) در قاهره شکل گرفت و استادان بزرگی در آن مرکز علمی به تدریس علوم مختلف از قبیل فقه، نجوم، طب، ادبیات و گماشته شدند. به منظور آنکه دار العلم قاهره بتواند نقشی همچون بیت الحکمه ی بغداد داشته باشد، کتاب های زیادی تهیه و در اختیار مشتاقان علم که در آن مشغول فعالیت علمی بودند، نهاده می شد.

هدف اساسی فاطمیان از ایجاد مراکز علمی و آموزشی بزرگی، تربیت عالمان و داعیان مسلط به تعالیم مذهب اسماعیلی و دیگر معارف بود. اغلب دانش آموختگان این مراکز، دانشمندان و عالمان برجسته ای بودند که کتاب ها و رساله های زیادی در فلسفه، کلام، فقه و دیگر علوم تألیف کردند و دعوت اسماعیلی را در درون قلمرو فاطمیان و خارج از آن تا هندوستان و ماوراء النهر گسترش دادند.

تهیه کننده سوالات متن درس هفتم تاریخ یازدهم انسانی: جناب آقای بهرام شفیعی

برای مشاهده سایر دروس سوالات متن تاریخ یازدهم انسانی روی عبارت لینک دار کلیک کنید.