سوالات متن درس هشتم تاریخ یازدهم انسانی + پاسخ پرسش های نمونه

در این نوشته با سوالات متن درس هشتم تاریخ یازدهم انسانی با جواب همراه شما یازدهمی های رشته انسانی هستیم در ادامه مطلب می توانید جزوه پرسش و پاسخ درس هشتم تاریخ 2 رشته انسانی را مشاهده کنید.

سوالات متن درس هشتم تاریخ یازدهم انسانی

اسلام در ایران؛ زمینه های تکوین تمدن ایرانی اسلامی

١- روابط اعراب و ساسانیان قبل از ظهور اسلام را توضیح دهید؟

در عصر باستان، قبایل بیابانگرد عرب که در مجاورت مرزهای جنوب و جنوب غربی فلات ایران می زیستند، مکرر به شهرها و آبادی های مرزی میهن ما هجوم می آوردند و پس از غارت آنها به درون بیابان های شبه جزیره عربستان عقب نشینی می کردند.

به همین دلیل، حکومت ساسانیان، علاوه بر زنجیره ای از پادگان شهرها که در مرزهای جنوب غربی قلمرو خود ایجاد کرده بود، دولت دست نشانده ای از طایفه عرب آل منذر (لخمیان) در حیره بر سر کار آورد که سد محکمی در برابر یورش اعراب بدوی و کوشش های رومیان برای نفوذ به سرحدات ایران باشد. در جنوب، غیر از بحرین و عمان که جزو سرزمین اصلی ایران بودند و مرزبانان ایرانی بر آنجا حکومت می کردند، یمن نیز از زمان پادشاهی خسرو انوشیروان به تصرف ساسانیان در آمد. 

۲- اوضاع ایران در آستانه حمله اعراب را شرح دهید؟

همزمان با ظهور اسلام، ایران در وضعیت سیاسی و اجتماعی نامساعدی به سر می برد. حکومت ۴۰۰ ساله ساسانی را جنگ های طولانی و پرخرج با روم در غرب و نبردهای پی در پی با اقوام بیانگرد در مرزهای شرقی، از یک سو و اختلاف و نزاع بزرگان و اشراف دچار فرسودگی و ضعف کرده بود. به گونه ای که پس از خسرو پرویز در مدت کوتاهی بیش از ده تن به تخت شاهی نشستند. اوضاع اجتماعی نیز به دلیل جدایی و بیگانگی طبقات جامعه ایران از یکدیگر، اختلافات مذهبی و سرکوب شدید مخالفان دین رسمی، تنگ نظری موبدان و دخالت آنها در همه شئون کشور پریشان بود.

علاوه بر آن، بروز بیماری مرگبار طاعون و طغیان شدید رودهای دجله و فرات که بندها و سدها را شکست و خسارت فراوانی به زمین های حاصلخیز آسورستان بین النهرین / سواد / عراق) زد، ضربه سنگینی به اقتصاد ساسانیان وارد آورد. حادثه تأثیرگذار دیگری که در این اوضاع و احوال اتفاق افتاد، از میان برداشتن دولت آل منذر توسط خسرو پرویز بود.

3- چرا از میان برداشتن دولت آل منذر توسط خسرو پرویز ابهت و عظمت قدرت ساسانیان نزد اعراب را فروریخت؟

اندکی پس از این ماجرا، دسته ای از سپاهیان ساسانی از قبیله های عرب که به مرزهای ایران حمله کرده بودند، شکست خورد. این واقعه، آبهت و عظمت قدرت ساسانیان را نزد اعراب فرو ریخت و باعث تشویق و تحریک بیشتر آنان برای هجوم به کاروان ها و آبادی های مرزی ایران شد.

۴- عکس العمل خسرو پرویز در مقابل دعوت پیامبر چه بود؟ 

مطابق برخی روایت ها، خسرو پرویز از جمله فرمانروایان بزرگی بود که در سال هفتم هجری توسط حضرت محمد به اسلام دعوت شد؛ اما او دعوت پیامبر را نپذیرفت و به باذان، حاکم ایرانی یمن امر کرد که به حجاز رود و آن حضرت را دستگیر و روانه تیسفون کند.

۵- درگیری ساسانیان و اعراب در زمان ابوبکر را توضیح دهید؟

در شرایطی که دربار ساسانی دچار اختلاف و آشفتگی بود، اعراب مسلمان در اواخر دوران خلافت ابوبکر به منطقه سواد حمله کردند و تعدادی از آبادیها و شهرهای آن منطقه را به جنگ و یا صلح گشودند.

۶- سپاه ایران در کدام جنگ اعراب مسلمان را شکست دادند؟

سپاه ایران با شکست اعراب مسلمان در جنگ جسر یا پل (۱۳ ق) بیشتر متصرفات آنان را پس گرفت.

۷- اعراب در زمان عرب نخست در کدام جنگ ساسانیان را شکست دادند و موفق به تصرف چه مناطقی شدند؟

اعراب مسلمان نخست در قادسیه به سختی سپاه ایران را به سختی شکست دادند (۱۴ ق) و تیسفون پایتخت پرآوازه ساسانیان را پس از مدتی محاصره تسخیر کردند (۱۶ ق).

۸- عوامل شکست ساسانیان در قادسیه را بیان نمایید؟

می توان به اختلاف های داخلی ایرانیان و ناامیدی رستم فرخزاد، فرمانده سپاه ساسانی از پیروزی، همکاری دهقانان و برخی قبیله های عرب ساکن سواد با مسلمانان اشاره کرد. ضمن آنکه خبر پیروزی خیره کننده اعراب مسلمان بر رومیان در شام، موجب تقویت روحیه و انگیزه جنگاوران عرب در قادسیه شد.

۹- پیروزی اعراب مسلمان در کدام جنگ سرنوشت حکومت ساسانی را قطعی کرد؟

پیروزی اعراب مسلمان در جنگ نهاوند سرنوشت حکومت ساسانی را قطعی کرد (۲۱ ق). فاتحان این پیروزی را فتح الفتوح نامیدند.

۱۰- ساکنان کدام شهرها در مقابل حمله اعراب ایستادگی کردند؟

ساکنان برخی شهرها و مناطق ایران مانند همدان، ری، فارس و به خصوص شهر استخر که خاستگاه خاندان ساسانی بود، بارها بر اعراب شوریدند، اما از آن جایی که میان این شورش ها هماهنگی وجود نداشت، اعراب آنها را سرکوب کردند و در جریان آن تعداد قابل توجهی از مردم تلف شدند.

همچنین ببینید: سوالات درس به درس فلسفه یازدهم

۱۱- ایران در عصر خلفای نخستین چگونه اداره می شد؟

پس از آنکه شهر و ولایتی توسط اعراب مسلمان فتح می شد، به فرمان خلیفه، فردی از میان فرماندهان سپاه، سران قبیله ها و یا صحابه به حکومت آنجا منصوب می شد. از آنجایی که اعراب تجربه چندانی در کشور داری نداشتند، اداره امور دیوانی همچون گذشته در اختیار ایرانیان باقی ماند. محاسبه و دریافت مالیات ها همچنان توسط دبیران و دهقانان ایرانی انجام می گرفت.

دفترهای دیوانی مثل گذشته به خط و زبان پهلوی نوشته می شد و سکه های ضرب شده توسط ساسانیان همچنان در گردش بود. به طور کلی، اعراب مسلمان تا زمانی که نافرمانی صورت نمی گرفت و قراردادهای صلح نقض نمی شد، دخالتی در اداره امور داخلی شهرها و روستاها دخالتی نمی کردند.

۱۲- ایران در عصر خلفای اموی چگونه اداره می شد؟

در زمان حکومت بنی امیه، مناطق مختلف ایران تحت فرمان و نظارت والی عراق اداره می شد؛ البته در مواقعی نیز خلفای اموی در عزل و نصب حاکمان مناطق مهمی مانند خراسان و آذربایجان به طور مستقیم دخالت می کردند.

در آن دوره، حکومت شهرها و مناطق مختلف دنیای اسلامی از جمله ایران در انحصار کامل اشرافیت اموی و سران قبیله های عرب متحد آنان قرار داشت.

۱۳- معروفترین والیان امری که بر ایران حکومت کردند را نام ببرید؟

زیادبن آبیه، پسرش عبیدالله، حجاج بن یوسف ثقفی و یوسف بن عمر از جمله معروفترین والیان اموی

۱۴- در زمان کدام والی اموی خط و زبان دفترهای دیوان از پهلوی به عربی برگردانده شد؟

در زمان حجاج بن یوسف سقفی

۱۵- هدف مهاجرت قبیله های عرب به ایران در قرن اول چه بود؟

این مهاجرت ها از دوران فتوحات و به هدف تحکیم سلطه مسلمانان بر ایران شروع شد، اما در دوره امویان شدت یافت.

۱۶- نخستین همکاری میان ایرانیان با مهاجران عرب در چه زمینه هایی بود؟

نخست در زمینه تجارت و کشاورزی و سپس در زمینه های سیاسی و اجتماعی به وجود آمد و کم کم مهاجران جذب فرهنگ ایرانی شدند.

۱۷- وضعیت ایران در عصر خلافت عباسیان را توضیح دهید؟

با روی کار آمدن خاندان بنی عباس و انتقال مرکز خلافت از دمشق به بغداد در سرزمین های ایرانی، شرایط و اوضاع سیاسی و اجتماعی به نفع ایرانیان تغییر محسوسی یافت. در حکومت عباسیان، برخی از سیاستمداران و دیوانسالاران ایرانی به مناصب سیاسی و نظامی مهمی مانند وزارت، فرماندهی سپاه و حکومت شهرها و مناطق دسترسی پیدا کردند و اقداماتی را به سود مردم ایران انجام دادند.

برای مثال، خاندان برمکیان در زمان هارون و خاندان سهل در زمان مأمون از نفوذ و قدرت خود برای ترقی جایگاه ایران و ایرانیان در دستگاه خلافت استفاده کردند. طاهر بن حسین، مؤسس نخستین سلسله ایرانی در دوران اسلامی یعنی طاهریان، دست پرورده خاندان سهل بود. با این حال تداوم سلطه اعراب بر ایران و برخی اقدام های عباسیان، زمینه ناخشنودی و مخالفت ایرانیان را با خلافت عباسی فراهم آورد.

۱۸- علل عکس العمل و مبارزهی ایرانیان در مقابل امویان چه بود؟

  خلافت اموی در حقیقت یک دولت عرب گرا بود و نسبت به غیرعربان، خشونت و نفرت خاصی نشان می داد و به تحقیر آنان می پرداخت. ایرانیان به خصوص مسلمانان ایرانی که موالی خوانده می شدند، در برابر حکومت ظالمانه امویان و رفتار تحقیر آمیز و قوم گرایانه آنان، در دو بعد سیاسی – نظامی و اجتماعی – فرهنگی عکس العمل نشان دادند و مبارزه کردند.

۱۹- ابعاد سیاسی نظامی و اجتماعی- فرهنگی عکس العمل ایرانیان در برابر امویان را توضیح دهید؟

1- جنبش های سیاسی – نظامی

ایرانیان که از بیدادگری امویان نسبت به خود و اهل بیت رسول خدا به ستوه آمده بودند، از هر فرصتی برای مبارزه با خلافت بنی امیه و پیوستن به قیامهای ضد اموی استفاده کردند.

۲- جنبش اجتماعی- فرهنگی در بعد اجتماعی و فرهنگی، گروهی از اندیشمندان، شاعران و نویسندگان ایرانی با سیاست تعصب و تفاخرطلبی قومی و قبیلهای امویان به مخالفت برخاستند و با استناد به آیات قرآن و روایات پیامبر، تمامی اقوام را مساوی دانستند. البته شماری از آنان در این کار به افراط کشیده شدند و از طریق مقایسه زندگی ایرانیان باستان با زندگی اعراب عصر جاهلیت، به تحقیر قوم عرب پرداختند. اینان به شعوبیان معروف شدند. جنبش شعوبی در دوره اول عباسیان نیز همچنان در عراق فعال بود.

۲۰- علل جنبش های ایرانیان در زمان عباسیان چه بود؟

گرچه خاندان بنی عباس با کوشش ایرانیان (خراسانیان) به حکومت رسیدند، اما تداوم سلطه اعراب و برخی اقدام های خلفای عباسی از قبیل قتل ابوسلمه خلل و ابومسلم، نابودی خاندان های برمکیان و سهل و سختگیری و ستم به شیعیان و اهل بیت پیامبر، نارضایتی و خشم مردم ایران را برانگیخت و زمینه ساز قیام های مختلفی در گوشه و کنار کشور شد.

۲۱- جنبش های ایرانیان در زمان عباسیان بر چه اساسی شکل گرفت و نتیجه آن چه بود؟

مهم ترین آنها یک رشته جنبش هایی بود که به خونخواهی ابومسلم و یا تکریم خاطره او صورت گرفت و برای سالهای متمادی عباسیان را به زحمت انداخت.

رهبران این جنبش ها دارای ترکیبی از عقاید دینی و فلسفی اسلامی و غیراسلامی مانند زرتشتی، مانوی و مزدکی بودند. هر چند این جنبش ها سرکوب شدند، اما سلطه خلفای عباسی را بر مناطق شرقی ایران خاصه خراسان سست کردند و زمینه مناسبی را برای شکل گیری سلسله های ایرانی در منطقه فراهم آوردند.

۲۲- طبق شواهد روند گروش ایرانیان به اسلام چگونه بوده است؟

روند گروش ایرانیان به اسلام تدریجی بوده است. اگرچه بیشتر شهرها و مناطق ایران در کمتر از ۲۰ سال به تسخیر اعراب مسلمان در آمد، اما روند پذیرش اسلام، چندین قرن به طول انجامید.

همچنین ببینید: سوالات درس به درس جامعه شناسی یازدهم

۲۳- عوامل مؤثر بر اسلام آوردن مردم ایران را بیان نمایید؟

الف) اسلام دینی جهانی است و پیام های جذابی برای تمام مردم جهان دارد. پیام برادری و برابری اسلام و سادگی مناسک و آداب اسلامی، از جمله جذابیت های این دین برای ایرانیان بود.

ب) از آنجایی که ساکنان ایران خواه زرتشتی و خواه مسیحی و یهودی، یکتاپرست و معتقد به بهشت و جهنم و ظهور منجی بودند، بنابراین، درک و پذیرش جهان بینی توحیدی و پیام مکتب اسلام، برای آنان چندان دشوار و ناخوشایند نبود. 

پ) مهاجرت گسترده اعراب مسلمان به ایران، زمینه ساز آشنایی تدریجی ایرانیان با اسلام و گرویدن به آن شد.

۲۴- نقش سادات علوی در اسلام آوردن ایرانیان را توضیح دهید؟

سادات علوی و شیعیانی که برای نجات از ظلم امویان و عباسیان به میهن ما پناه آوردند، نقش مهمی در این زمینه داشتند. ساکنان شهر قم و نیز کثیری از مردم مازندران و گیلان در نتیجه مهاجرت گروهی از شیعیان و علویان به دیار آنان با اسلام آشنا و مسلمان شدند. حضور امام رضا (ع) و امام زادگان در ایران نیز بر توجه و گرایش اجدا ما به اسلام تأثیر داشت.

پاسخ پرسش های نمونه درس هشتم تاریخ یازدهم انسانی

زمینه های سیاسی شکست حکومت ساسانیان از اعراب مسلمان را شرح دهید.

هم زمان با ظهور اسلام، وضعیت سیاسی ایران چندان مناسب نبود؛ زیرا حکومت ۴۰۰ ساله ی ساسانی از یک سو، بر اثر جنگ های طولانی و پرخرج با روم در غرب و نبردهای پی در پی با اقوام بیابانگرد در مرزهای شرقی و از سوی دیگر به سبب اختلاف و نزاع بزرگان و اشراف دچار فرسودگی و ضعف شده بود.

 به گونه ای که پس از خسرو پرویز در مدت کوتاهی بیش از ده تن به تخت شاهی نشستند.

۲. روند فتح ایران پس از جنگ نهاوند، چگونه پیش رفت؟

به دنبال پیروزی اعراب مسلمان در نبرد نهاوند، سپاهیان مسلمان از هر سوی به داخل ایران پیش تاختند و تا دوران خلافت عثمان، بیشتر شهرها و ولایات مختلف را یکی پس از دیگری به جنگ و یا صلح گشودند

 ساکنان برخی شهرها و مناطق ایران مانند همدان، ری، فارس و به خصوص شهر استخر که خاستگاه خاندان ساسانی بود، بارها بر اعراب شوریدند، اما از آنجایی که میان این شورش ها هماهنگی وجود نداشت، اعراب موفق به سرکوب آنها شدند.

3. علل جنبش های اجتماعی و سیاسی ایرانیان را در دوران خلافت امویان توضیح دهید.

ایرانیان که از بیدادگری امویان نسبت به خود و اهل بیت رسول خدا به ستوه آمده بودند، از هر فرصتی برای مبارزه با خلافت بنی امیه و پیوستن به قیام های ضد اموی استفاده کردند.

در بعد اجتماعی و فرهنگی، گروهی از اندیشمندان، شاعران و نویسندگان ایرانی با سیاست تعصب و تفاخر طلبی قومی و قبیله ای امویان به مخالفت برخاستند و با استناد به آیات قرآن و روایات پیامبر، بر برابری تمامی اقوام تأکید می کردند.

۴. چرا روند گروش ایرانیان به اسلام در سدۀ نخست هجری گند بود؟

۱-رفتار غیراسلامی برخی از حاکمان اموی، محدودیت ها و موانعی را بر سر راه گروش به اسلام ایجاد کرد.

۲- قرار دادن مسلمانان غیرعرب در ردیف موالی و محروم کردن آنان از پاره ای حقوق اجتماعی

۲- گرفتن جزیه از نومسلمانان. 

۵. منابع تاریخی که در این درس مورد استناد قرار گرفته است، فهرست نمایید.

۱ – تاریخ طبری

۲- فتوح البلدان بلاذری

3- مسالک و ممالک اصطخرى

۶. نمودار خط زمان در قرن اول هجری را ترسیم نمایید و رویدادهایی را که در این درس به آن ها اشاره شده است، بر روی آن نشان دهید.

-۱ هجری: جنگ پل

۲- ۱۴ هجری: جنگ قادسیه

۳- ۱۶ هجری فتح تیسفون و جنگ جلولا

تهیه کننده سوالات متن درس هشتم تاریخ یازدهم انسانی: جناب آقای بهرام شفیعی

برای مشاهده سایر دروس سوالات متن تاریخ یازدهم انسانی روی عبارت لینک دار کلیک کنید.