در این نوشته با جواب صفحه 56 زمین شناسی یازدهم همراه شما هستیم.
جواب صفحه 56 زمین شناسی یازدهم
گفت و گو
دربارۀ نقش فعالیت های انسان در افزایش و کاهش فرسایش خاک گفت و گو کنید.
تحقیقات جدید نشان میدهد انسان هم اکنون مهمترین عامل فرسایش خاک های سطحی زمین محسوب می شود و نقش تخریبی آن در این زمینه از نقش عوامل طبیعی بیشتر است. روند فرسایش خاک های سطحی زمین توسط انسان هم اکنون بین ده تا 15برابر سریعتر از همین فرایند به شکل طبیعی است.
نقش انسان در فرسایش زمین از مدتها قبل توسط محققان شناسایی شده اما بروس ویلکینسون زمین شناس این دانشگاه و همکارانش در مطالعه ای جدید، میزان فرسایش صورت گرفته توسط انسان را با سایر عوامل طبیعی مقایسه کرده اند.
اطلاعات جمعآوری شده از سرتاسر جهان توسط این محققان نشان می دهد هر سال 75گیگاتن (75میلیارد تن) از خاک های سطحی زمین دچار فرسایش می شود.
به گفته ویلکینسون، تا پیش از آغاز فرسایش زمین توسط انسان، این فرایند به شکل طبیعی و طی میلیون ها سال توسط باد، آب و یخچالهای طبیعی به مرور صورت میگرفت اما هماکنون انسان با شدت بسیار زیاد در حال فرسودن خاک زمین است که به ترتیب، کشاورزی، ساخت و ساز و معدن کاوی مهمترین فعالیتهای انسان هستند که سبب فرسایش زمین می شود.
زمین از زمان دوره زمین شناسی فانروزوییک در 542 میلیون سال قبل تا دوره پلیوسن در 5 میلیون سال قبل دارای فرسایش سالانه حدود 5 گیگاتنی خاک بوده و از آن تاریخ تا نزدیک به دو میلیون سال قبل با ظهور یخچالهای گسترده در سطح زمین و سپس عقبنشینی آنها فرسایش زمین به رقم سالیانه 16 گیگاتن در سال رسیده است.
نرخ کنونی فرسایش طبیعی زمین حدود 21 گیگاتن در سال تخمین زده میشود. بیشترین فرسایش طبیعی در نقاط مرتفع زمین رخ می دهد به طوری که 83 درصد از رسوبات رودهای جهان از تنها 10 درصد از سطح زمین که ارتفاع بیشتری دارند شسته شده و به پایین آورده می شود.
این درحالی است که انسان عمل فرسایش را معمولا در نقاط پستتر از خشکیهای زمین انجام می دهد به طوری که 83 درصد از فرسایش مربوط به انسان ها در 63 درصد از خشکی های زمین رخ می دهد.
فکر کنید
هر یک از پیامدهای زیر، در محل زندگی شما مربوط به کدام نوع بارندگی (آرام و کوتاه –آرام و طولانی – شدید و کوتاه – شدید و طولانی) است؟
نفوذ آب به آبخوان – فرسایش خاک – وقوع سیل – ایجاد رواناب
نفوذ آب به آبخوان : آرام و طولانی
فرسایش خاک : شدید و طولانی
وقوع سیل : شدید و کوتاه
ایجاد رواناب : آرام و کوتاه
جمع آوری اطلاعات
در مورد فرسایش خاک و عوامل مؤثر بر آن، اطلاعاتی جمع آوری کنید و به پرسش های زیر پاسخ دهید.
1) برای افزایش نفوذپذیری خاک، به منظور کاهش رواناب، چه اقدامی می توان انجام داد؟
افزایش پوشش گیاهی درمنطقه و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی در منطقه آتش نزدن زمین های کشاورزی و…
2) آتش زدن زمین های کشاورزی، پس از برداشت محصول، چه تأثیری بر فرسایش خاک دارد؟
آتش سوزی هر ساله این محصولات خسارات مالی فراوانی به کشاورزان و اقتصاد جامعه وارد می آورد، لذا با توجه به اینکه که محصول گندم بسیار خشک و سریع الاشتعال است و وزش باد نیز از عواملی است که موجب تسریع و شدت آتش سوزی می شود، همه موارد فوق باعث از بین رفتن یک سال زحمت و تلاش کشاورز و ضرر و زیان به اقتصاد کشورمان می گردد. بنا بر این به کشاورزان محترم توصیه می گردد که جدا از آتش زدن بقایای بعد از برداشت گندم و جو خودداری نمایند. زیرا بازمانده محصول گندم (سفال گندم) برای زمین مفید و نوعی کود و پوشش محسوب می گردد. با آتش زدن سفال گندم باعث فقیرتر شدن زمین خود از نظر مواد آلی و همچنین آب قابل دسترس نشوید
با توجه به وجود بقایای گیاهی به صورت گسترده در مزارع انگیزه ها و اهداف مختلفی جهت از بین بردن آن برای کشاورزان وجود دارد که مهمترین این اهداف و انگیزه ها به صورت زیر می باشد:
* از بین بردن علف های هرز باقیمانده در مزارع تا در سال بعد هزینه های مبارزه با علفهای هرز کاهش یابد.
* از بین بردن آفات گیاهی و جلوگیری از ایجاد محیط مناسب تکثیر این آفات.
* ایجاد سهولت بیشتر در عملیات کاشت و داشت. بقایای محصولات زراعی معمولا توسط کشاورزان یا از مزرعه خارج– می شوند یا مورد چرای دام قرار می گیرند و یا سوزانده میشوند. برخی کشاورزان برای رفع مزاحمت بقایای گیاهی راحت–ترین روش یعنی سوزاندن آنرا انتخاب می کنند.
اگرچه آتش زدن در کوتاه مدت و در زمان سریعتر و با هزینه کمتر سبب از بین رفتن علف های هرز و تا حدی آفات مزرعه می شود اما اثرات جبران ناپذیری در کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن حشرات مفید و شکارگر دارد. به علاوه، باعث فشردگی خاک در اثر کاهش درصد مواد آلی و رطوبت خاک در نتیجه عبور ماشین های کشاورزی در هنگام آماده سازی زمین گشته که منجر به افزایش وزن مخصوص ظاهری خاک و کاهش تبادلات گازی خاک و نقصان شدید جمعیت انواع میکرو ارگانیسم های خاک می گردد. همه این موارد عملاً میزان باروری خاک مزرعه را در طی چند سال بعدی بشدت کاهش می دهد و هزینه ای به مراتب بالاتر بدنبال دارد. در گذشته های دور با رهاسازی این اراضی کم بازده، بهره برداران به نقاط دیگر روی می آورند. اما در زمان حاضر علاوه بر کاهش سطح زیرکشت محدودیت های زیاد دیگری نظیر دسترسی به منابع تولید و اراضی وسیع بکر وجود دارد که باعث کاهش مساحت زمین برای هر کشاورز به دلیل افزایش جمعیت و خرد شدن اراضی در طی فرایند قوانین مربوط به ارث و تفکیک آن وجود دارد .
بقایای گیاهی حداقل چهار نقش اساسی در تولیدات گیاهی بازی می کند. اول کاهش فرسایش آبی و بادی، دوم تامین مواد غذایی گیاه، سوم به عنوان یک مالچ فعالیت کرده و میزان هدر رفت آب خاک را کاهش می دهد و چهارم تعدیل کننده دمای خاک می باشد.