در این نوشته با جواب کارگاه متن پژوهی درس 11 فارسی یازدهم همراه شما هستیم.
جواب کارگاه متن پژوهی درس 11 فارسی یازدهم
قلمرو زبانی
1- معادل معنایی واژه‌های زیر را بنویسید.
منکر آیینه باشد چشم کور
دشمن آیینه باشد روی زرد
عمادی شهریاری
انکار کننده
ای داور زمانه، ملوک زمانه را
جز بر ارادت تو مسیر و مدار نیست
مسعود سعد سلمان
گردیدن و دور زدن
همان‌طور که می‌دانید، صفت بیانی، برای توضیح و وصف یک واژه به کار می‌رود. واژه‌ای که وصف می‌شود، موصوف نام دارد.
مثال : کتاب -ِ خواندنی
کتاب: موصوف
خواندنی: صفت
– به پُرکاربردترین صفت‌های بیانی توجّه کنید:
مطلق:
پاک، خوشحال، خطرناک
فاعلی:
– بن مضارع + -َ نده : سازنده، درخشنده
– بن مضارع + ا : گویا، کوشا
– بن مضارع + ان: خندان، تابان
– بن ماضی/ بن مضارع + گار: آفریدگار، آموزگار
– بن ماضی + ار : خریدار، خواستار
– اسم/ بن/ صفت + گر: زرگر، توانگر، روشنگر
– اسم/ صفت + گر: ستمگر، روشنگر
– اسم/ صفت + بن مضارع: خداشناس، راستگو
مفعولی:
بن ماضی + ه / ـه (= ــِ): پرورده، شکسته
لیاقت:
مصدر + ی: آشامیدنی، ستودنی
نسبی:
– اسم + ی : آسمانی، نارنجی
– اسم + ین: امروزین، آهنین
– اسم + ینه : سیمینه، چرمینه
– اسم + انی : روحانی، عقلانی
– اسم + انه : کودکانه، سالانه
2- اکنون مانند نمونه جدول را کامل کنید.
| فعل | بن مضارع | صفت فاعلی | صفت لیاقت | صفت مفعولی |
|---|---|---|---|---|
| نوشت | نویس | نویسنده | نوشتنی | نوشته |
| خواندم | خوان | خواننده | خواندنی | خوانده |
قلمرو ادبی
1- از متن درس، برای هر یک از آرایه‌های ادبی زیر، نمونه‌ای مناسب بیابید و بنویسید.
تشبیه: گرفته بیرق تابان عشق را بر دوش (عشق همچون بیرق…)
متناقض نما: مرهم بودنِ زخم متناقض‌نما است.
2- شعر «یاران عشق» را از نظر قالب و مضمون، با شعر «زاغ و کبک» مقایسه کنید.
قالب یاران عشق و زاغ و کبک: مثنوی
مضمون یاران عشق: عاشقی و جانبازی
مضمون زاغ و کبک: نفی تقلید کورکورانه
قلمرو فکری
1- در بیت سوم، مقصود از یاران عاشق، چه کسانی است و به کدام ویژگی آنها اشاره شده است؟
شهیدان: با نثار خونشان فریاد آزادی و پیروزی سر دادند.
2- در بیت آخر، بر کدام یک از ارزش‌های انقلاب اسلامی تأکید شده است؟
بیعت با شهیدان و در مسیر آنها بودن
3- نخست، مفهوم کلّی بیت‌های زیر را بنویسید؛ سپس برای هر یک، بیتی متناسب از متن درس بیابید.
الف)
ای مرغ سحر، عشق ز پروانه بیاموز
کان سوخته را جان شد و آواز نیامد
سعدی
مفهوم ←← عاشق مدّعی نیست و حتی موقع جان دادن هم خاموش و ساکت است.
معادل با بیت 8
ب)
چه از تیر و چه از تیغ، شما روی نتابید
که در جوشنِ عشقید، که از کرب و بلایید
حمید سبزواری
مفهوم ←← تحمل سختی‌ها و مقاومت
معادل با بیت 7
***
از چنبرِ نَفْس، رَسته بودند آنها
بت‌ها همه را شکسته بودند آنها
پرواز شدند و پر گشودند به عرش
هرچند که دست بسته بودند آنها
مصطفی محدّثی خراسانی