در این نوشته با جواب کارگاه متن پژوهی درس 8 فارسی یازدهم همراه شما هستیم.
جواب کارگاه متن پژوهی درس 8 فارسی یازدهم
قلمرو زبانی
1- واژهٔ «مرشد» در متن درس، به چه معنایی است؟
راهنمای راه عارفان، پیر، شیخ، استاد
2- چهار ترکیب اضافی که اهمّیت املایی داشته باشد، از متن درس بیابید و بنویسید.
مناسک حج- اصرار مریدان- صاحب بصیرت- مجالس وعظ- طالبان علوم شریعت- مشتاقان معرفت- طرز الهی نامه- طعن و ناسازای دشمن و…
3- اکنون برای کاربرد هر یک از نقش‌های تبََعی، مثال مناسب بنویسید.
معطوف: این پیک‌ها و نامه‌ها، عاقبت در دل شمس تأثیر بخشید.
بدل: حضرت محمد، آخرین پیامبر خدا در سن چهل سالگی به مقام پیامبری مبعوث شد.
تکرار: سیب آوردم، سیب.
قلمرو ادبی
1- برای کاربرد هر آرایه ی زیر، نمونه‌ای از متن درس بیابید.
– واج آرایی: ترک منِ خرابِ شبگردِ مبتلا کن تکرار مصوّت «ـِ»
– حس آمیزی : غزل‌های گرم- جواب تلخ- بهانه‌های شیرین
– تشبیه: خورشید عمر- آفتاب عشق- دانه انسان- شمس حقیقت
2- بخش مشخّص شده در سرودهٔ زیر، بیانگر کاربرد کدام آرایهٔ ادبی است؟ دلیل خود را بنویسید.
بیداری زمان را با من بخوان به فریاد
ور مرد خواب و خفتی،
«رو سر بنه به بالین، تنها مرا رها کن»
آرایهٔ «تضمین». هرگاه شاعر یا نویسنده‌ای عیناً بیت، مصرع یا سخن کسی را در کلامش بیاورد، از آرایهٔ تضمین استفاده کرده است.
قلمرو فکری
1- دربارهٔ اصطلاحات «پیر» و «مراد» و پیوند آن با زندگی مولوی توضیح دهید.
در اصطلاح صوفیه و همچنین عارفان «پیر و مراد» کسی است که نقش هدایت‌گر و راهنمایی کننده برای پیروان خود دارد. او مصداق یک «انسان کامل» است که تلاش می‌کند مریدان خود را به سرمنزل مقصود برساند و راه‌های پرپیچ و خم سیروسلوک را برای آنان هموار سازد؛ همچون داستان منطق‌الطیر عطّار که «هدهد» راهنما و پیرِ سایر پرندگان بود. در زندگی مولانا نیز «شمس» پیر و مراد است که دست مولانا را می‌گیرد و او را به سیر و سلوک می‌برد و با دنیایی تازه آشنا می‌سازد.
2- با توجّه به متن درس، به اعتقاد مولانا، چه چیزی را باید مایهٔ دریغ و افسوس دانست؟
اینکه در دام تعلقات دنیوی گرفتار شوی و فریب شیطان را خوردن جای تأسف دارد.
3- کدام بیت درس، با این سرودهٔ حافظ، ارتباط معنایی دارد؟ پیام مشترک آن‌ها را بنویسید.
چنین قفس نه سزای چو من خوش الحانی است
روم به گلشن رضوان که مرغ آن چمنم
ما به فلک بوده ایم، یار مَلَک بوده ایم
باز همان جا رویم، جمله که آن شهر ماست…
مفهوم مشترک این دو بیت به این اشاره دارد که انسان به این دنیا تعلق ندارد و باید به همان وطن اصلی و سرزمین موعود خود که بهشت است بازگردد.
4- بیت زیر، بیانگر چه دیدگاهی است؟
کدام دانه فرو رفت در زمین که نرُست؟
چرا به دانهٔ انسانت این گُمان باشد؟
اعتقاد به معاد و باور به روز محشر و برپایی حساب
5- بر مبنای متن درس، خلق و خوی مولانا را با این آیات قرآن کریم که به حضرت موسی (ع) و حضرت هارون (ع) خطاب است، مقایسه کنید.
(اذِهَْباَ إلِیَ فرِْعَوْنَ إِنَّه طَغیَ. فَقُولَا لَهُ قَوْلاً لَّیِّنا.ً.. . (سورهٔ طه/ آیه ی 43 و 44)
ترجمه: به سوی فرعون بروید که همانا او طغیان کرده است. پس سخن بگویید با او سخن گفتنی نرم.
در این آیه، خداوند به پیامبرش می‌فرماید با دشمنت هم نرم و ملایم سخن بگو تا نسبت به تو متمایل شود. مولوی نیز دقیقاً متناسب با این آیه، با مخالفانش برخورد می‌کرد. «در زندگی اهل صلح و سازش بود. طوری که طعن و ناسزای دشمنان را هرگز جواب تلخ نمی‌داد و به نرمی و حُسن خلق، آنان را به راه راست می‌آورد.»