در این نوشته با معنی شعر زاغ و کبک فارسی یازدهم همراه شما هستیم.
معنی شعر زاغ و کبک فارسی یازدهم
«شعرخوانی: زاغ و کبک» و معنی شعر:
شعرخوانی
زاغ و کبک
- شاعر: عبدالرحمن جامی
- قالب شعر: مثنوی
- اثر: تحفه الاسرار
زاغی از آنجا که فراغی گزید /رخت خود از باغ به راغی کشید
قلمرو فکری:
زاغی از آنجا که به دنبال آسایش و آسودگی بود، از باغ به دامنۀ سبز کوه (صحرا) کوچ کرد.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| زاغ | کلاغ سیاه | فراغ | آسایش، آسودگی |
| گُزید | پسندید، انتخاب کرد | راغ | دامنۀ سبز کوه، صحرا |
| رخت | لباس، جامه، کالا، بار و بنّه | ||
بیت ← 2 جمله سه جزئی با مفعول است
فراغ و رخت ← نقش مفعول
باغ و راغ ← نقش متمّم
قلمرو ادبی:
گزید و کشید ← قافیه
زاغ و باغ و راغ ← جناس ناقص اختلافی
راغ و فراغ ← جناس ناقص افزایشی
واج آرایی مصوّت بلند «ا»
رخت کشیدن ← کنایه از راهی شدن، سفر کردن
رخت داشتنِ زاغ ← تشخیص و استعاره
مفهوم بیت:
مهاجرت
تغییر مکان برای آسایش بیشتر
دید یکی عرصه به دامان کوه/عرضه ده مخزن پنهان کوه
قلمرو فکری:
در دامنۀ کوه، دشتی پُر از سبزه و گُل دید که زیبایی های پنهان کوه را به نمایش می گذاشت.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| دامان | دامنه | عرضه ده | نشان دهنده |
| مخزن | گنجینه | ||
| عرصه | میدان، فضا، جای وسیع | ||
| عرضه | ارائه، نمایش، نشان دادن | ||
بیت ← 2 جمله
زندگانی ← نقش مفعول
قلمرو ادبی:
دامان و پنهان ← قافیه (کوه ← ردیف)
عرصه و عرضه ← جناس ناقص اختلافی
دامان کوه ← اضافۀ استعاری و تشخیص
واج آرایی مصوّت کوتاه «ــِـ» (کسره)
مفهوم بیت:
توصیف زیبایی های دامنۀ سبز کوه
انعکاس درون در بیرون
نادره کبکی به جمال تمام /شاهد آن روضه فیروزه فام
قلمرو فکری:
کبک بسیار زیبا و کمیابی در آن باغ فیروزه ای بود
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| نادره | کمیاب، بی همتا، بی نظیر | جمال | زیبایی |
| تمام | کامل، درست، بی عیب | روضه | باغ، گلزار |
| شاهد | زیبارو، معشوق، گواه، مشاهده کننده | ||
| فیروزه فام | به رنگ فیروزه، فیروزه رنگ | ||
بیت ← 1 جمله
مصراع دوم ← مسند
فعل «بود» به قرینۀ معنوی حذف شده است
شاهد روضه ← ترکیب اضافی
آن روضۀ فیروزه فام ← دو ترکیب وصفی
قلمرو ادبی:
تمام و فام ← قافیه
شاهد ← ایهام:
- 1- زیبا رو
- 2- مشاهده کننده
جمال و شاهد ← مراعات نظیر (تناسب)
مفهوم بیت:
توصیف تناسب و زیبایی های کبک
هم حرکاتش متناسب به هم/هم خُطواتش مُتقارِب به هم
قلمرو فکری:
حرکات کبک هماهنگ و دارای تناسب؛ و گام هایش نزدیک به هم و موزون بود.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه |
| متناسب | دارای تناسب و هماهنگی |
| خُطوات | جم خُطوه، گام ها، قدم ها |
| متقارب | نزدیک به هم، در کنار هم |
بیت ← 2 جمله
حذف فعل «بود» در پایان هر دو جمله به قرینۀ معنایی
حرکات و خطوات ← نقش نهاد
متناسب و متقارب ← نقش مسند
قلمرو ادبی:
متناسب و متقارب ← قافیه (به هم ← ردیف)
هم ← آرایۀ تکرار
واج آرایی حرف «ت»
متقارب بودن خطوات ← کنایه از جذاب بودن
ترصیع (مخصوص رشته انسانی)
مفهوم بیت:
جلوه گری کبک
توصیف جذابیت رفتار و حرکات کبک
زاغ چو دید آن ره و رفتار را/وان روش و جنبش هموار را
قلمرو فکری:
زاغ وقتی آن حرکت ها و رفتار موزون و هماهنگ کبک را دید …
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| ره و رفتار | شیوۀ راه رفتن | جنبش هموار | حرکات هماهنگ |
بیت ← 2 جمله
حذف فعل «دید» به قرینه لفظی
قلمرو ادبی:
رفتار و هموار ← قافیه (را ← ردیف)
واج آرایی حروف «ر» و «ا»
ره و رفتار و روش و جنبش ← مراعات نظیر (تناسب)
بازکشید از روش خویش پای / در پی او کرد به تقلید جای
قلمرو فکری:
از رفتار خود دست کشید و از کبک تقلید کرد.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه |
| در پی | به دنبال |
بیت ← 2 جمله سه جزئی با متمم است که به شیوۀ بلاغی آمده اند
قلمرو ادبی:
پای و جای ← قافیه
باز کشیدن پا ← کنایه از ترک کردن
در پی کسی پای جای کردن ← کنایه از تقلید و پیروی
پای و جای ← جناس ناهمسان
پای و پی ← جناس ناقص افزایشی
واج آرایی حرف «ش»
پی ← ایهام تناسب:
- 1- دنبال
- 2- ردّ پا: که با پا تناسب دارد
مفهوم بیت:
تقلید کورکورانه
بر قدم او قدمی می کشید /وز قلم او رقمی می کشید
قلمرو فکری:
زاغ به دنبال گام های متناسب کبک قدم برمیداشت و سعی می کرد از حرکات او تقلید کند.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| رقم | خط، نوشته | رقم کشیدن | نوشتن، نقاشی کردن |
| قدم کشیدن | راه رفتن | ||
بیت ← 2 جمله
قدم ← نقش مفعول
رقم ← نقش مفعول
قلمرو ادبی:
قدمی و رقمی ← قافیه (می کشید ← ردیف)
قدم بر قدم کسی کشیدن و از قلم کسی رقم کشیدن ← کنایه از تقلید کورکورانه
قلم و رقم ← مراعات نظیر
واج آرایی حروف «م» و «ی»
قدم و قلم ← جناس ناهمسان
قلم ← مجاز از نقش و نوشتن
رقم کشیدن زاغ از قلم کبک ← تشخیص و استعاره
بیت موازنه دارد (مخصوص رشتۀ انسانی)
مفهوم بیت:
تقلید کورکورانه
در پی اش القصّه در آن مرغزار /رفت بر این قاعده روزی سه چار
قلمرو فکری:
خلاصه اینکه زاغ در آن دشت برای مدّتی از کبک تقلید کرد.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| در پیِ | به دنبالِ | القصه | خلاصه، به هر حال |
| قاعده | روش، شیوه | چار | مخفّف چهار |
| روزی سه چار | سه چهار روز | ||
| مَرغزار | سبزه زار، زمینی که دارای سبزه و گل های خودرو است | ||
بیت ← 1 جمله به شیوۀ بلاغی
القصه ← نقش قید
قلمرو ادبی:
مرغزار و سه چار ← قافیه
در پی کسی رفتن ← کنایه از تقلید
سه و چهار ← مراعات نظیر (تناسب)
مفهوم بیت:
تقلید کورکورانه
عاقبت از خامی خود سوخته/رهرَوِی کبک نیاموخته
قلمرو فکری:
سرانجام از بی تجربگی خود، زیان دید و در آخر هم نتوانست شیوۀ راه رفتنِ کبک را بیاموزد.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه | واژه | معنی واژه |
| عاقبت | سرانجام | از | به خاطرِ |
| خامی | نادانی، ناپختگی | سوخته | زیان دیده |
| رهروی | راه رفتن، تقلید | ||
بیت ← 2 جمله
قلمرو ادبی:
سوخته و نیاموخته ← قافیه
خامی ← کنایه از نادان و بی تجربه بودن
سوختن از خامی ← تناقض (پارادوکس یا متناقض نما)
خام و سوخته ← تضاد
واج آرایی حرف «خ»
مصراع اول ← کنایه از ضرر کردن و زیان دیدن
مفهوم بیت:
اثرات منفی تقلید کورکورانه و ضررهای آن
کرد فرامش ره و رفتار خویش /ماند غرامت زده از کار خویش
قلمرو فکری:
زاغ با این تقلید کورکورانه، رفتار و شیوۀ راه رفتن خود را نیز فراموش کرد و از این کار، بسیار پشیمان شد.
قلمرو زبانی:
| واژه | معنی واژه |
| فرامش | مخفّف فراموش |
| غرامت زده | تاوان زده، کسی که غرامت کشد، پشیمان |
بیت ← 2 جمله به شیوۀ بلاغی
قلمرو ادبی:
رفتار و کار ← قافیه (خویش:ردیف)
ره و رفتار و کار ← مراعات نظیر (تناسب)
واج آرایی حرف «ر»
مفهوم بیت:
اثرات منفی تقلید کورکورانه و ضررهای آن